Auteur Kasper Baggerman
Torens met groene gevels winnen flink aan populariteit. In Eindhoven verrijst de Trudo Toren, Utrecht krijgt Wonderwoods. Het zijn verticale bossen naar voorbeeld van het Bosco Verticale in Milaan. Geestelijke vader van het verticale bos is de Italiaanse architect Stefano Boeri. Herbebossing in de stad kan een belangrijke bijdrage leveren aan de strijd tegen klimaatverandering. Tijdens de Dag van de Stad, eind oktober, deelde de Italiaan zijn visie op groene hoogbouw en op de groene stad in zijn geheel. Na afloop stond hij ROm te woord.
Dit interview staat in ROm 12, december 2019. ROm is gratis voor ambtenaren in de fysieke leefomgeving. Word nu abonnee!
In 2014 ontwierp Boeri het eerste ‘verticale bos’ met de Bosco Verticale. Het zijn twee torens met bijzonder groene gevels en balkons gevuld met bomen en struiken. Het project heeft de Italiaanse architect zeker geen windeieren gelegd en bracht hem internationale faam. Nu mag hij in verschillende steden over de hele wereld vergelijkbare torens realiseren. Zo ook in Utrecht en Eindhoven, die respectievelijk met Wonderwoods (twee torens van zeventig en negentig meter hoog) en de Trudo Toren (zeventig meter hoog) hun eigen verticale bos willen bouwen.
Maar Stefano Boeri is meer dan de man van het verticale bos, blijkt bij zijn lezing op de Dag van de Stad. ‘Greta Thunberg laat ons zien dat klimaatverandering urgenter is dan ooit. Ik voorzie een grote rol voor de stad bij het bestrijden van dit probleem’, zegt de architect. ‘De stad kan zo veel meer zijn dan de oorzaak en het slachtoffer van klimaatverandering. Het kan de oplossing zijn.’ Vervolgens schetst hij een toekomstbeeld waarin steden de rol van het bos deels overnemen. ‘Een belangrijke factor achter klimaatverandering is ontbossing. Bomen verdwijnen in rap tempo, terwijl ze de efficiëntste manier zijn om koolstofdioxide op te nemen. Door grote hoeveelheden bomen in de stad te planten in de stad, zowel horizontaal als verticaal, kunnen we klimaatverandering tegengaan.’
‘Beheer van het groen is het duurst’
Aanvullend
In uw presentatie vertelt u over de rol van groene steden bij het tegengaan van klimaatverandering. Groen heeft echter ook een sociale functie. Hoe dragen uw verticale bossen hieraan bij?
‘Niet per se, om eerlijk te zijn. Het verticale bos kan traditioneel horizontaal groen niet vervangen, maar is wel een sterke toevoeging. Bij het Bosco Verticale hebben we bijvoorbeeld centraal georganiseerd beheer, waarbij huurders weten dat groen een gemeenschappelijk goed is. Dat heeft hen gemotiveerd om samen te werken. Ze voelen zich deel van een gemeenschap en dichter verbonden met het groen. Het is verbazingwekkend om te zien hoe dat een grote positieve impact heeft op hun gemoedstoestand. Ik zie ook een grote rol voor groene daken weggelegd in de groene stad. Platte daken lenen zich heel goed voor beplanting en agricultuur. Dat is een geweldige en sterke manier om klimaatverandering het hoofd te bieden en samenkomst van bewoners te stimuleren. Dus het verticale bos is niet de enige oplossing, maar een aanvulling. Je hebt ook parken, tuinen, daken en groene corridors nodig. Het moet allemaal samen gerealiseerd worden.’
Het Bosco Verticale wordt elitair genoemd, door de hoge servicekosten. Er wonen profvoetballers en filmsterren. Hoe reageert u daarop?
‘Dat klopt, het is een redelijk duur gebouw. Dat komt primair doordat het de eerste keer was dat we een dergelijk project realiseerden. We moesten al het benodigde onderzoek dus ook financieren. Samen met andere bedrijven moesten we onderzoeken hoe je een boom op meer dan honderd meter hoogte kan planten en onderhouden en hoe je voorkomt dat hij naar beneden valt. De ontwikkelaar van de Bosco Verticale verklaarde ons voor gek, maar zolang we aan kwaliteitseisen konden voldoen, stonden ze open voor alles. Na zes maanden hard werken en gesprekken met heel veel experts konden we laten zien dat het mogelijk is en konden we gaan bouwen. Het was een moeilijk begin en behoorlijk duur. Overigens is de grootste kostenpost niet de constructie zelf, want die is relatief goedkoop. Het beheer van het groen is het duurst, dus we zijn op zoek gegaan naar manieren om deze kosten te drukken. Een van onze oplossingen zijn de zogenaamde vliegende tuinmannen, die als een soort glazenwassers langs de gevels gaan om het groen te onderhouden. Zo kunnen ze snel en efficiënt en dus goedkoop werken.’
‘Met de Trudo Toren laten we zien dat dit goedkoop kan’
Niet overtuigend
De Trudo Toren in Eindhoven wordt sociale huur. U vertelde dat de constructiekosten van deze toren een stuk lager zijn dan die van de Bosco Verticale. Hoe heeft u dat gerealiseerd?
‘Dat klopt. De constructiekosten bij de Trudo Toren zijn ongeveer de helft per vierkante meter in vergelijking met de Bosco Verticale. We hebben dat bereikt door met prefabricatie te werken en met goedkopere materialen. Dat is het. Met Trudo laten we zien dat dit goedkoop kan. En als het mogelijk is, zou ik dan graag met hout werken, dat is de vervolgstap. In China, India, Mexico en Albanië werken we aan betaalbare houten verticale bossen. Daar ligt de toekomst, want als architect kan je niet alleen voor de rijken bouwen.’
Is dat niet paradoxaal? Hout gebruiken om bomen te planten?
‘Nee, nee. Dat is een veelvoorkomend misverstand. Niets is beter hernieuwbaar dan een bos, mits je het beheerst doet en controleert. Je moet continu aandacht aan het bos geven. Op die manier is duurzame ontbossing juist een manier om zorg voor het bos te dragen. Als we over de circulaire economie praten, vergeten we snel dat er niks circulairder is dan bos en gebruik van hout. Een houten gebouw kun je heel goed hergebruiken en recyclen.’
U realiseert projecten over de hele wereld, zoals in Caïro, Londen en Parijs. U zei dat deze steden erg goed bezig zijn met herbebossing. Nu heeft u ook wat ervaring in Nederland. Zijn Nederlandse steden goed bezig op dit vlak?
‘Nog niet echt. Nederland is een internationaal voorbeeld op het gebied van kunstmatige agricultuur en innovatie. Er zijn dus stappen in de goede richting gezet, maar met het oog op herbebossing kan het beter. Er is geen overtuigend nationaal plan voor herbebossing in Nederland, maar dat zou er wel moeten zijn.’
‘Niet nationale overheden, maar steden zijn de hoofdrolspelers in deze opgave’
Verantwoordelijkheid
Stel, ik ben een Nederlandse gemeentebestuurder en u wilt mij overtuigen van de noodzaak tot herbebossing. Wat zou u dan tegen mij zeggen?
‘Ik zou zeggen: doe het zelf. Niet nationale overheden, maar steden zijn de hoofdrolspelers in deze opgave. De stad heeft de kracht om dit zelf te realiseren, daar ben ik van overtuigd. Tegelijkertijd denk ik wel dat nationale overheden kunnen helpen door groene innovatie te stimuleren en faciliteren. In Italië financiert de nationale overheid bijvoorbeeld voor een deel het planten van zestig miljoen bomen, waarmee steden die initiatief nemen op dit vlak beloond worden. Dat is erg belangrijk.’
Dus, moeten we overal verticale bossen bouwen?
‘De toekomst van de stad ligt in hoogbouw, door hogere dichtheden en lagere constructiekosten. Ik zie een stad voor me waar betaalbare, slimme, duurzame en groene hoogbouw die hernieuwbare energie gebruikt en bewoners samenbrengt. Dat is onze verantwoordelijkheid als architecten. Als we dat doen, hebben we een duurzame en sociale oplossing voor klimaatverandering.’