Het is ontluisterend om de adviezen van ambtenaren aan voormalig minister van EZK Eric Wiebes te lezen over de vestiging van datacenter van ‘Tulip’ – lees Facebook - in Zeewolde. Het komt erop neer dat de economisch toegevoegde waarde van zo’n datacentrum voor de omliggende regio nihil is, het stroomverbruik te hoog, en het voor het vestigingsklimaat van Nederland niet uitmaakt of zo’n datacentrum voor clouddiensten van Facebook nu in Zeewolde of Noorwegen staat.
Door Jan Jager
Wat is er dan tegen de vestiging van het datacentrum op de Polderklei? Op zich niet veel, behalve dat datacenters evenveel stroom vreten als een grote stad en het elektriciteitsnet al overbelast is. Over de wenselijkheid van het opslokken van 166 hectare landbouwgrond kun je van mening verschillen.
Tegen de adviezen van zijn ambtenaren in, maande Wiebes hoogspanningsnetbeheerder TenneT om Tulip, zoals de schuilnaam voor het aanvankelijk anonieme techbedrijf luidde, voorgang te geven bij de aansluiting op het net. Dat blijkt uit documenten die het ministerie van EZK vorige week vrijdag vrijgaf naar aanleiding van een WOB-verzoek van De Telegraaf.
Agressieve lobby
Uit de documenten valt op te maken dat Facebook een agressieve lobby voerde en naast EZK ook Algemene Zaken bestookte. Het bedrijf verlangde ‘binnen een week’ een duidelijk signaal van EZK of haar de voorkeursbehandeling ten deel viel. Anders zou het techbedrijf uitwijken naar een ander vestigingslocatie op een ander land in Europa.
‘Mooi!’ staat er met een pennenstreek op een eerste document waarin de minister wordt meegedeeld dat Tulip een groot datacentrum in Zeewolde wil neerzetten zetten, dat dit ‘substantiële werkgelegenheid’ oplevert en het project steun heeft van het NFIA, de provincie en Zeewolde. Uit aantekeningen van de minister blijkt dat deze de bal uiteindelijk legde bij de provincie Flevoland en Zeewolde. Als zij het datacentrum graag willen, dan moet het maar.
Tijdens een persconferentie twee weken geleden benadrukte gedeputeerde Jan-Nico Appelman dat Flevoland als groeiregio behoefte aan ‘stuwende werkgelegenheid’ en de komst van Meta, het moederbedrijf van Facebook, daar ‘een bijdrage aan gaat leveren’. Om hoeveel banen het gaat, direct en indirect, werd niet duidelijk.
Hyperscale versus colocatie
Om de indirecte werkgelegenheidseffecten van een datacentrum in te schatten, moeten zogeheten ‘hyperscale datacenters’ van ‘colocatie datacenters’ worden onderscheiden. Het geplande datacentrum in Zeewolde is een hyperscale, dat slechts één afnemer telt, in dit geval Meta. In Middenmeer staat al een een hyperscale datacenter van Microsoft, van waaruit clouddiensten van Windows 365 voor heel Europa worden verzorgd.
‘Colocatie datacenters’ verzorgen datadiensten voor derden, en vormen in de metropoolregio Amsterdam, waar veel colocatie datacenters staan, een ‘essentieel onderdeel van de digitale infrastructuur en dragen bij aan een gunstig vestigingsklimaat voor media- en contentbedrijven’, aldus de Concept Datacenter Strategie van de provincie Noord-Holland, waarin niettemin beperkingen worden opgelegd ten aanzien van de vestiging van nieuwe datacentra in de provincie.
Enkel opslag
Een hyperscale datacentrum trekt geen andere dataverwerkende bedrijven aan, omdat het geen datadiensten aan derden levert. Adviesbureau Buck Consultants International (BCI) constateert in een recente verkenning dat het ook voor het digitale vestigingsklimaat van Nederland niet uitmaakt of zo’n hyperscale in Nederland of elders in Europa staat. Dat hadden ook de ambtenaren begrepen, die de verkenning aanhalen.
De ambtenaren schrijven dat voor álle datacenters geldt dat de directe én indirect economische toegevoegde waarde relatief beperkt is, waarbij ze er specifiek op wijzen dat hyperscale datacenters zoals het Tulip datacenter in Zeewolde een ‘zeer klein positief extern effect’ hebben.
Geen netwerkeffecten
Hyperscale datacenters fungeren volgens de ambtenaren alleen voor opslag, terwijl ‘connectiviteitsdatacenters’ waardevoller zijn voor de digitale infrastructuur omdat deze ‘daadwerkelijk de verwerking van data verzorgen en meerdere partijen van hetzelfde datacenter gebruik maken waardoor er netwerkeffecten ontstaan’. Van die netwerkeffecten is bij hyperscales geen sprake. De ambtenaren spreken dan ook hun twijfel uit over de vraag of het wenselijk is om mee te werken aan de vestiging van het Tulip datacenter, dat bovendien niet in lijn zou zijn met het ‘bestaande en voorgenomen beleid’ om grote hyperscale datacenters aan de randen van Nederland te vestigen, dichter bij (potentiële) duurzame energiebronnen.
De ambtenaren meldden in 2018 dat de aansluiting van het datacenter op het hoogspanningsnet van TenneT knelt met de Elektriciteitswet van 1998 en dat de samenwerking tussen Tulip en TenneT erg stroef verloopt. Het lijkt erop dat die hobbel geslecht is, anders had ‘Tulip’ vast al een ander land verleid met een aanbod dat ze niet kunnen weigeren.
Belofte
Alleen de gemeenteraad van Zeewolde moet op 16 december nog instemmen met het benodigde bestemmingsplan, waar het college al unaniem mee instemde. Fractievoorzitter van de PvdA en oppositieleider Yvonne van Bruggen verklaarde twee weken terug op Stadszaken dat ze zich op grote lijnen kon vinden in de plannen voor de komst van het datacentrum. Wel verlangde ze meer concrete toezeggingen over de bijdrage die Meta doet aan de economie en de gemeenschap, en een toezegging dat de afname van restwarmte de gemeenschap niet op extra kosten jaagt.
Concrete toezeggingen lijkt Meta tot op heden niet gedaan te hebben. In elk geval staat er nog niks op papier. De anterieure overeenkomst waarin afspraken worden gemaakt over investeringen in de gemeenschap, moet nog worden opgesteld. Maar het lijk erop dat de zaak beslecht is en Zeewolde meer waarde hecht aan de belofte die rond de techgigant uit Sicicon Valley hangt, dan de praktijk die voor de regionale economie waarschijnlijk veel minder rooskleuring uitpakt dan wordt voorgesteld.
Misschien is het tijd voor een nationale of Europese datacenterstrategie, of in elk geval een minister die zich niet laat sturen door een bedrijf uit Silicon Valley en bestaand beleid respecteert.