Vorige week werden we met onze neus op de feiten gedrukt: Nederland krijgt steeds meer last van perioden met aanhoudende droogte. Bij een gebrek aan regen kunnen boeren en drinkwaterbedrijven in het Westen terugvallen op rivierwater of de zoetwatervoorraad van het IJsselmeer. Maar in de hogere delen van Brabant, Gelderland en Overijssel zijn bewoners en bedrijven afhankelijk van wat er uit de hemel valt. En dat is met het oog op het steeds sneller veranderende klimaat geen fijn perspectief. De gewassen die worden verbouwd en de bedrijven die hun productieprocessen hebben afgestemd op een constante aanvoer van water: het moet allemaal op de schop.
Bouwen op de verkeerde plek
Het Westen maakt zich zorgen over een ander probleem: de kans op overstromingen door zeespiegelstijging en hogere rivierstanden neemt toe. Dat is lastig want juist hier is de vraag naar bouwgrond voor woningen en bedrijven het grootst. Zo waarschuwde de Deltacommissaris in december dat het overgrote deel van de miljoen huizen die Nederland wil bouwen, op de verkeerde plek terecht dreigt te komen: in diepgelegen polders en dalende veenweidegebieden. Met zijn allen verhuizen naar de hogere zandgronden in het Oosten en Zuiden lijkt geen optie. Maar doorgaan op de huidige weg is dat evenmin.
De lagenbenadering is in de praktijk vaak nog een dode letter
Met ons geloof in maakbaarheid hebben we lang gedacht dat we de natuur naar onze hand konden zetten. Onze watersystemen werden zo geavanceerd dat de flexibiliteit eruit verdween en aanpassingen traag verlopen. We verhoogden de dijken maar maakten de polders erachter nog kwetsbaarder voor een overstroming. Twintig jaar geleden pleitte landschapsarchitect Dirk Sijmons al voor een ruimtelijke ordening die uitging van de draagkracht van een gebied. De ondergrond bepaalt en stuurt wat erboven ver- en gebouwd kan worden. Zijn ‘lagenbenadering’ werd door de vakwereld enthousiast onthaald, maar lijkt in de dagelijkse RO-praktijk een dode letter geworden. Toch moeten we terug naar dat perspectief om de komende jaren onze steden, bedrijven en maatschappelijke voorzieningen klimaatbestendig te maken. Wie pakt de handschoen op? Dit is geen linkse hobby maar een strijd om te overleven in een van de drukste en laagstgelegen delta’s van het continent.
Door Jaco Boer, publicist