Zware tijden vragen om drastische maatregelen. Daarom heeft het ministerie van BZK dit jaar actie ondernomen. Er gaan enorme geldstromen naar gemeenten voor de aanpak van energiearmoede. Er is een Nationaal Isolatieprogramma opgestart met als doel om voor 2030 een kwart van onze woningvoorraad te isoleren. Subsidies voor isolatie en warmtepompen zijn flink verhoogd. Woningen met slechte labels mogen straks niet meer in de verhuur. En last but not least, de hybride warmtepomp wordt vanaf 2026 de standaard bij het vervangen van de cv-ketel.
In combinatie met de hoge energieprijzen zorgen deze acties voor een enorme impuls in het verduurzamen van woningen. Maar met de enorme groei van het aantal hybride warmtepompen de komende jaren wringt ook ergens de schoen.
Met de huidige maatregelen en subsidies zet het kabinet momenteel de schijnwerper volledig op het zogenaamde individuele spoor van woningverduurzaming. Eigenaren kunnen via dit spoor op hun eigen tempo hun woning isoleren, een hybride warmtepomp installeren en uiteindelijk een volledig elektrische warmtepomp aanschaffen. Zo worden ze één voor één aardgasvrij. Voor sommige woningen en wijken is dit de meest geschikte oplossing. Er zijn echter wijken waar een collectief spoor – waarbij een groot deel van de wijk samen overgaat op een warmtenet – de meest betaalbare en duurzame oplossing is. Deze oplossing maakt bovendien minder gebruik van het elektriciteitsnet, dat al overvol is.
Hoe meer hybride warmtepompen er de komende jaren in alle wijken komen, hoe minder kansrijk die collectieve oplossingen worden. Je hebt immers een groot deel van de wijk nodig om een warmte-infrastructuur rendabel te maken. De meeste mensen zullen na een investering in een hybride warmtepomp niet willen aansluiten op een warmtenet, maar op een later moment volledig all-electric worden.
We lopen risico op een lock-in van individuele oplossingen en een suboptimaal, duurder energiesysteem
Het kabinet heeft een uitzondering aangekondigd van de verplichting op hybride warmtepompen voor wijken waar zo’n collectieve oplossing voorzien is. Maar de ontwikkeling van warmtenetten gaat nog langzaam. Het is wachten op een nieuwe Warmtewet, uitvoeringsgeld voor gemeenten en een subsidieregeling gelijkwaardig aan die voor individuele oplossingen om ervoor te zorgen dat het collectieve spoor écht een vlucht kan nemen. Als deze zaken niet binnen een jaar worden geregeld, is het voor veel wijken te laat. Het resultaat is een lock-in van individuele oplossingen en een suboptimaal, duurder energiesysteem.
Kortom, goed dat het Rijk eindelijk flink geld vrijmaakt voor de energietransitie in de gebouwde omgeving, met naast verleiding ook een verplichting op verduurzaming. Maar zet de schijnwerper óók op collectieve oplossingen. Regel heel snel geld en wettelijke instrumenten om de risico’s en hobbels in warmtenetprojecten weg te nemen. Zo blijft een toekomstbeeld met betaalbare energierekening in zicht.
Jade Oudejans en collega’s bij Over Morgen schrijven maandelijks een column in vakmagazine ROm. Deze aflevering staat in ROm september 2022. ROm is gratis voor ambtenaren in het domein van de fysieke leefomgeving. Word nu abonnee en laat ROm thuisbezorgen (digitaal of het papieren magazine).
