Deze column staat in ROm, vakmagazine voor de fysieke leefomgeving en ruimtelijke ontwikkeling. Neem nu als ambtenaar of politicus/bestuurder in dat domein een gratis digitaal abonnement op ROm, of krijg voor 50 euro per jaar maandelijks het papieren magazine in de bus.
Vooral het ervaren van sociale cohesie in de buurt is daarbij veel bepalender dan de woning zelf. Het gaat dan om contact met buren, gezelligheid, behulpzaamheid en diversiteit. Mensen die beduidend minder tevreden zijn met het leven ervaren weinig sociale cohesie en veel overlast in de buurt. Kortom, een interessant vertrekpunt voor sociale duurzaamheid in gebiedsontwikkeling.
Er zijn veel discussies over de term ‘sociale duurzaamheid’, maar uiteindelijk draait het voor bewoners in feite om een ‘lang en gelukkig leven’. Muzikanten stellen tijdens een concert niet voor niets de vraag: ‘Everybody happy?’ Met als gebruikelijke reactie van het publiek: ‘Yeah!’ Sociale cohesie als vertrekpunt is niet zo bijzonder, maar voor gebiedsontwikkelaars lastig te waarborgen. Dit heeft vooral te maken met de focus op het fysieke aspect én het hogere abstractieniveau bij het ruimtelijke ontwerp.
Maar mensen maken uiteindelijk de stad. Niet de gebiedsontwikkelaar of de gemeente. Sociale cohesie speelt zich juist af op straatniveau. Toch komt dit soms lastig van de grond. In verschillende buurten is dit niet altijd vanzelfsprekend. Terwijl die behoefte er bij mensen wel is om op een laagdrempelige manier contact te hebben zoals op een buurtplein, in een buurtcentrum of op een buurtfeest. Zo moest Nationale Burendag zorgen voor meer initiatief in de buurt. Dit jaar hebben bijna één miljoen buurtbewoners met subsidie Burendag gevierd in 8500 buurten.
Ondanks dat buurtbewoners uiteindelijk zelf verantwoordelijk zijn voor sociale cohesie, kunnen gebiedsontwikkelaars dit aan de voorkant wel degelijk beïnvloeden. Zo kan place making van een ontmoetingsplek bepalend zijn voor de sociale cohesie. Maar hoe vaak zien we hoogwaardige én geforceerde ontmoetingsplekken in een buurt die door bewoners nauwelijks worden gebruikt? De zorgvuldig vormgegeven binnenterreinen en speeltuintjes nabij woningen blijven toch de beste plekken voor laagdrempelig contact tussen buurtbewoners. Meer kwaliteit in het ontwerp hiervoor zou geen kwaad kunnen.
Soms is de klik tussen buurtbewoners er gewoonweg niet. Dit heeft te maken met interesses, cultuur of sociale vaardigheden. De toewijzing van woningen vindt plaats via loting of selectie op inkomen. Er is echter weinig aandacht voor sociale profielen van huishoudens. Dit is een gemiste kans, want de samenstelling van bewoners kan de sociale cohesie juist maken of kraken. Met meer inzicht in persoonlijkheden, drijfveren of interesses van huishoudens, zou je vooraf beter kunnen inschatten of de samenstelling van mensen een goede basis is voor de sociale cohesie.
Dit proces moet uiteraard zorgvuldig plaatsvinden om willekeur te voorkomen. Het is de moeite waard om de woningtoewijzing te verrijken met inzicht in de sociale profielen van huishoudens. Dit kan aan de hand van bijvoorbeeld vragenlijsten of motivatiebrieven bij inschrijving. De selectie op alleen geld is aanlokkelijk en wellicht eenvoudiger voor een ontwikkelaar, maar het sturen op uiteindelijk gelukkige bewoners is toch wel goud waard.
