Om te bepalen hoe hoog de circulaire te leggen, is er eerst een integrale duurzaamheidsambitie nodig. Soms is dit voor een gemeente al vastgelegd in beleid en biedt dit een basis om te vertalen naar het project. In veel gevallen is er echter nog geen sprake van beleid. Toch biedt het project wel dé kans om circulariteit op de kaart te zetten en anderen te inspireren en te activeren.
Integrale gebiedsvisie en prioriteren van ambities
Naast de uitgangspunten uit het gemeentelijk beleid vormt de huidige situatie van het projectgebied het uitgangspunt voor de toekomst. Maak daarom een analyse van de bestaande situatie in en om het gebied en ga op zoek naar de circulaire kansen voor het project. Welke materiële- (bebouwing, groenstructuren, etc.) en immateriële waarden (sociale cohesie, lokale cultuur, etc.) zijn te gebruiken om op verder te bouwen? Deze analyse vormt de basis voor het gezamenlijk opstellen van de visie.
Het is aan te raden om een integrale gebiedsvisie te maken waar duurzaamheid en circulariteit onderdeel van zijn. Prioriteer samen met markt- en gebiedskenners per duurzaamheidsthema welk ambitieniveau er nagestreefd moet worden. Door deze visie integraal te benaderen wordt het gesprek gevoerd over de synergie en spanningen tussen de ambities en zijn keuzes noodzakelijk.
Een visie gaat pas leven als je deze letterlijk voor je ziet
Een visie gaat pas leven als je deze letterlijk voor je ziet. Daarom is het belangrijk om een visie niet alleen uit te schrijven, maar juist ook te verbeelden, bijvoorbeeld met behulp van een tekenaar en referenties. Een gedeelde visie geeft identiteit aan het projectteam, namelijk een gezamenlijk groter doel.
Circulariteit in de businesscase
De ontwikkeling van de gebiedsvisie is een cyclisch proces waarin de financiële kaders meegenomen moeten worden om te komen tot een realistische visie. Circulaire gebiedsontwikkeling is nog volop in ontwikkeling, waardoor de bouwkosten op de korte termijn hoger zijn dan traditioneel - niet duurzaam - bouwen. De ontwikkelingen gaan snel waardoor dit over enkele jaren alweer anders kan zijn, door o.a. opschaling, schaarste van traditionele bouwproducten en invoering van een CO2-heffing.
De bouwkosten zijn dus op dit moment hoger, maar dat zijn de maatschappelijke baten ook, denk aan reductie van CO2-uitstoot, CO2-opslag, gezond binnenklimaat, snellere bouwtijd etc. Tot nu toe wordt daar nog onvoldoende naar gekeken. Bij een circulaire gebiedsontwikkeling verbreden we de kijk van initiële kosten naar totale levensduur kosten en benaderen we de businesscase niet alleen vanuit kosten, maar ook vanuit de (maatschappelijke) baten.
Zodra de visie is vastgesteld werk je deze uit naar een Programma van Eisen. Benoem daarin vooral wat ambities zijn en wat harde eisen. Geef de marktpartijen de ruimte om met oplossingen te komen om de ambities waar te maken. Met andere woorden: schrijf dit niet te strikt voor. De splitsing in ambities en eisen helpt om de vertaling te maken naar een aanbestedingsleiddraad in de volgende fase. Op basis daarvan kunnen de juiste samenwerkingspartners gezocht worden.
Monitor en koppel terug
Als je werkt aan transitievraagstukken, zoals een circulaire economie, dan kom je veel onzekerheid en tegenstrijdigheden tegen, in bijvoorbeeld beleid of vergunningen. Het is belangrijk om ruimte te maken voor evaluatie en geleerde lessen te delen met het projectteam, betrokken stakeholders en de organisatie. Terugkoppeling over wat wel of niet goed ging in de praktijk is heel waardevol voor beleidsmakers en zorgt voor argumentatie om de spelregels aan te passen.
Wil je meer weten over circulariteit in gebiedsontwikkeling? Bekijk dan het Kompas Circulaire Gebiedsontwikkeling. Het Kompas helpt gemeenten om circulariteit te integreren in gebiedsontwikkelingsprojecten, zowel vooraf als tijdens, en voor situaties met of zonder gemeentelijk grondbezit. Het Kompas is opgesteld door Over Morgen in samenwerking met de provincie Zuid-Holland.
