Als bestuurskundige ben ik opgeleid met het leggen van combinaties. Bij een ruimtelijk vraagstuk is het cruciaal om de verschillende belangen in een netwerk te verbinden en te komen tot een integraal plan. Zo ontstaat een plan waarin alle partijen zich kunnen vinden.

Zo leerden wij over ‘win-wincombinaties’, ‘de taart groter maken’ en ‘maak het complexer’. Het programma Ruimte voor de Rivier was hier het toonbeeld van; integrale gebiedsontwikkeling waarin naast waterveiligheid ook natuur, woningbouw, recreatie, landbouw, mobiliteit, et cetera een plaats hebben. Een fijne plek creëren, waar iedereen zowel vandaag als morgen beter van wordt.

Twijfels over integrale compromissen – besluitvorming in de zuidwestelijke delta

Vanaf 2009 ben ik diep ondergedompeld in de integrale gebiedsontwikkeling en wel in de zuidwestelijke delta. Daar werden langetermijnplannen ontwikkeld voor dit deltagebied, waarbij ‘klimaatbestendig veilig, ecologisch veerkrachtig en economisch vitaal’ hand in hand gaan.

De integraliteit leidde tot gezamenlijkheid, en ook tot enkele mooie projecten

Er ontstonden ook daadwerkelijk integrale plannen, waarin niet alleen verschillende sectorale belangen maar ook korte en lange termijn samenkwamen. De plannen werden vastgesteld, maar met veel mitsen en maren, zodat eenieder vanuit zijn belang akkoord kon gaan. De integraliteit leidde tot gezamenlijkheid, en ook tot enkele mooie projecten, denk aan zandsuppleties in de Oosterschelde en een zoetwaterkanaal door Zevenbergen.

Tegelijkertijd bleef een aantal prioritaire problemen, die om grote ingrepen in het watersysteem vragen, onveranderd. Zijn we hier integraal aan het ontwikkelen met een aantal mooie projecten, of zijn het ‘grijze’ compromissen waaruit te weinig actie ontstaat?

Wachten op een combinatie of concreet aan de slag – zoetwaterinnovaties

Inmiddels zijn we jaren verder en ben ik nauw betrokken bij het realiseren van innovaties om zoetwater beter vast te houden op Schouwen-Duiveland. Samen met boeren, overheden en natuurbeheerders worden concrete projecten ontwikkeld, soms op perceelniveau en soms in een gebied met meerdere grondeigenaren. We zijn concreet aan de slag in het buitengebied en de eerste innovatieve drainagesystemen liggen inmiddels in de grond.

Is zo’n concrete afbakening heel waardevol om vertraging en eindeloos gepraat te voorkomen, of hanteren we met deze afbakening een tunnelvisie?

Nu komt steeds vaker de opmerking of het niet verstandig is om pas op de plaats te maken en in te voegen in de integrale gebiedsaanpakken van het Programma Landelijk Gebied. Intuïtief denk ik, laten we daar niet op wachten. Er zit veel energie in het proces en we werken samen aan concrete ingrepen. Tegelijkertijd schiet ook de gedachte door mijn hoofd, hechten we wellicht te veel aan ons programma met zoetwaterinnovaties waardoor we kansen voor verbinding missen? Is zo’n concrete afbakening heel waardevol om vertraging en eindeloos gepraat te voorkomen, of hanteren we met deze afbakening een tunnelvisie?

De vraag

Dat brengt me terug bij de vraag: integrale plannen met talloze verbindingen om tot ‘win-win’ combinaties te komen, of een concreet en helder afgebakend project om ‘fataal integraal’ te voorkomen? Een vraag die extra relevant is nu de provincies en het rijk grote ruimtelijke puzzels aan het leggen zijn, waaronder wonen, transitie landelijk gebied, energietransitie, en bodem en water sturend.

Het beantwoorden van de vraag is nog een zoektocht en om die reden bevat deze column (nog) geen wetenschappelijke reflectie, interessante antwoorden of praktische vuistregels, maar vooral deze vraag. Ik ben benieuwd naar jullie zoektocht in het verbinden en afbakenen; wat zijn jullie ervaringen en antwoorden?