‘Voor veel gemeenten zijn we een ondersteunende kracht die meekijkt bij wat er moet en wat er kan.’ Beeld Provincie Noord-Brabant
‘Het doel was een mooie coproductie. Ik kan wel zeggen dat dit ontzettend goed gelukt is’, zegt Jürgen Vissers. Als raadslid, maar nu ook al vijf jaar als wethouder, is hij de langst betrokken bestuurder bij het realiseren van 100 megawatt (MW) aan windenergie in het project Energie A16. Vier gemeenten van de regio West-Brabant, Breda, Drimmelen, Moerdijk en Zundert, hebben er met het windproject in totaal 28 windmolens bij in vijf verschillende clusters langs de snelweg. Goed voor de helft van de benodigde windenergie in de Regionale Energie Strategie (RES).
Het dossier speelt al ruim tien jaar. Energie A16 is een samenwerking van de drie lokale energiestichtingen STED, STEM, Windcent, vier dorps- en wijkraden in Breda, de vier gemeenten, Provincie Noord-Brabant en BOM Renewable Energy. Het initiatief lag bij de gemeenteraden en burgerinitiatieven.
Vanaf 2018 raakte de provincie nauwer betrokken: zij nam het bevoegd gezag van de gemeenten over en legde het voorkeursinitiatief voor de windturbines vast in een inpassingsplan. Waar een inpassingsplan normaal gesproken hint naar onwil of onkunde op gemeenteniveau, was er bij EnergieA16 sprake van een andere situatie. ‘Normaal gesproken gebruikt de provincie dit instrument als gemeenten niet willen meewerken, maar wij verzochten de provincie juist om er één proces van te maken’, vertelt Vissers.
Hij ziet de rol van de provincie in het Brabantse windproject als een goed voorbeeld van hoe provincies een gemeente kan ondersteunen bij de complexe energietransitie. Zij moet de situatie soms vlot trekken, aldus de wethouder. ‘Als gemeente hebben we veel rollen in te vullen, zoals onze betrokkenheid bij onze burgers. Maar voor de rol van gezag vonden we de provincie geschikter’, aldus Vissers.
Dit artikel staat in ROm maart 2023, een themanummer gewijd aan de rol van provincies en waterschappen bij de ruimtelijke inrichting van Nederland. ROm is het vakmagazine voor ruimtelijke ontwikkeling en de fysieke leefomgeving en gratis voor ambtenaren en bestuurders-politici in dat beleidsdomein. Meld u hier aan voor een thuisabonnement voor het maandelijkse papieren of digitale magazine.
Goud
Ook gedeputeerde Anne-Marie Spierings van de Provincie Noord-Brabant, verantwoordelijk voor de portefeuille Energie en Milieu, is positief over de samenwerking met de desbetreffende gemeenten. ‘We hebben hier goed kunnen laten zien dat het mogelijk is om er samen uit te komen. De impact van provinciaal bestuur is groter dan we vaak in de gaten hebben.’
De provincie is tijdens het windproject stevig pleitbezorger geweest voor een goede uitkomst waar de burger het meeste profijt uit haalt. Zo hebben de gemeenten hun ambitie voor het project verhoogd. Gemeente Drimmelen bijvoorbeeld plaatste haar windturbines niet alleen in de ‘oksel’ van de kruising van de A59 en A16, en koos voor extra windturbines bij de Klaverpolder en bij de buurtschap Binnen-Moerdijk.
De impact van provinciaal bestuur is groter dan we vaak in de gaten hebben
Van de extra turbines hebben de bewoners van de buurtschap, maar ook alle inwoners van de vier betrokken gemeenten, flink profijt. Zowel overheid als burgerinitiatieven hebben zich hardgemaakt voor het teruggeven van 25 procent van de omzet van de opbrengsten. Dit geld vloeit terug naar de gemeenten, die het via een stichting inzetten voor verduurzaming van woningen. ‘We zitten, denk ik, wat dat betreft echt op goud’, zegt Vissers. ‘Er komen nu gigantisch veel euro’s vrij voor onze lokale gemeenschap. Dat helpt enorm bij het laten zien aan onze inwoners wat de energietransitie voor hen kan betekenen. Dat het loont om mee te denken en niet alleen weerstand te bieden vanuit het ‘not in my backyard’-principe.’
Smeerolie
De energietransitie is een te grote opgave om enkel over te laten aan gemeenten, stelt Spierings. ‘Als provincie kunnen we onze 56 gemeenten individueel laten uitvinden hoe zij hun steentje bijdragen aan de energietransitie, of je doet het als provincie in één keer. Of in ieder geval sneller door kennis tussen gemeenten te bundelen en te delen.’
In haar rol als gedeputeerde probeert Spierings de doelen en het proces steeds scherp te krijgen. ‘Als je hoort dat de overheid zo lang doet over het verlenen van vergunningen, dan denk ik: oké, maar welke vergunningen heb jij dan nodig? Van welke overheid? Hoe kunnen wij als provincie helpen projecten het snelst verder te brengen? De provincie is als smeerolie, soms stimuleer je met de zachte en soms met de harde aanpak. Harde werkers die een extra stap willen zetten, krijgen van mij eerder antwoord dan wethouders die enkel aankloppen voor meer steun’, vertrouwt ze ons toe.
Als voorbeeld noemt ze de wethouder in Bergeijk: ‘Een koploper die zich hard heeft ingezet voor een windpark in zijn gemeente, maar ook voor twee bedrijventerreinen bezig is om de vraag en aanbod van energie lokaal op elkaar aan te sluiten.’
Als middenbestuur is de provincie, meer dan Rijk en gemeenten, bezig om beleid te maken voor de langere termijn. In de huidige transitie zijn nieuwe instrumenten nodig, technische en sociale innovatie, geeft Spierings aan. Ze wijst op het programma Sociale Innovatie Energietransitie, een coproductie van de provincie en publieke warmtepartner Impuls. Het programma zet de burger centraal bij het verduurzamen van de energievoorziening.
De provincie geeft energiecoöperaties meer ruimte en ondersteuning en richt zich de laatste tijd ook op het thema van energiearmoede. ‘In principe gaan gemeenten hierover. Maar in het systeem zitten blijkbaar veel dingen in de weg, anders was het al aangepakt’, zegt Spierings. ‘De provincie heeft goed zicht op wat er op dat gebied bij gemeenten speelt en neemt de verantwoordelijkheid om hierop te acteren.’
Wethouder Vissers is blij met de betrokkenheid van de provincie en dat die haar verantwoordelijkheid pakt. ‘De provincie heeft geholpen om het windproject in vier gemeenteraden toch als één verhaal te kunnen vertellen en bij de financiering van Energie A16. Je behaalt nou eenmaal sneller succes als je als overheden de krachten bundelt.’
