Utrecht is dit voorjaar gestart met fase II van Blue Zone stadswijk Cartesius. Het woord Blue Zone komt van de Italiaan dr. Gianni Pes. Hij onderzocht bergdorpjes in Sardinië waar veel honderdjarigen woonden. In 1999 maakte hij een kaart waarop hij ieder gebied markeerde met een blauwe stip waar hij een ongewoon hoge concentratie van deze ouderen. Eén gebied had zoveel blauwe stippen dat het een soort blauwe vlek vormde: een Blue Zone.
Op Netflix is op dit moment The life to 100: Secrets of the Blue Zones te zien. Een serie waarin de Amerikaan Dan Buettner ons meeneemt op zijn reizen de afgelopen 20 jaar naar, vaak afgelegen, plekken waar mensen een hoge leeftijd bereiken. Na het eiland Okinawa in Japan bezoekt onder meer de bergdorpen in Sardinië, de zevendedagsadventisten in Loma Linda in Californië, het eiland Ikaria in Griekenland, het armere schiereiland Nicoya in Costa Rica, Albert Lea in Minnesota en Fort Worth Cowtown in Texas. Buettner ontdekte een aantal gedeelde kenmerken in de Blue Zones die bijdragen aan een gezond en waardevol leven. Hij voegt deze samen in een kwadrant.
Het eerste kwadrant gaat over het belang van natuurlijk bewegingen gedurende de dag, zoals wandelen in de bergdorpen van Sardinië. Op andere plekken is dat handmatig tuinieren, tai chi en dansen.
In het tweede kwadrant noemt hij het behoren tot een (geloofs-) gemeenschap. Hij ziet dat dit bijdraagt draagt aan ontspanning, vertrouwen en een levensdoel: in het Japans Ikigai en in Costa Rica Plan de vida.
Het derde kwadrant gaat over het genieten van het maken en eten van plantaardig voedsel, zoals volkoren granen, verse groente, noten, bonen en kruidenthee. En een beetje (natuurlijke) wijn als Griekse les.
Het laatste kwadrant gaat over je sociale omgeving, familie, nabijheid van ouders als ze ouder worden en het Japanse Moai, een vriendenkring waar je voor je leven in investeert.
‘Kijk naar de samenhang van fysieke- en sociale dimensies binnen en buiten om bij te dragen aan gezondere en langere levens’
Wat kan gebiedsontwikkeling doen met deze Blue Zone observaties?
In Nederland is 38 procent van de 55-plussers eenzaam. Ook hebben we in Nederland te maken met vergrijzing. Voor 2030 gaat het om 25 procent boven de 65+. Ook zien we een groei van ernstig overgewicht met op dit moment 14 procent onder volwassenen en 3,5 procent bij kinderen.
En als gevolg van veranderde leefgewoonten is de kans op kanker de afgelopen dertig jaar fors toegenomen. Hiermee samenhangend zien we exponentiële stijging van zorgkosten en zorglast. Een belangrijk inzicht uit het onderzoek om dit aan te pakken is: richt je niet op 100.000 ‘minds’ maar op de omgeving. Maar hoe pak je dit aan?
In Albert Lea startte ze met wandelen waarmee bij 50 procent van de soms eenzame mensen vriendschappen ontstonden en de levensduur steeg. In Costa Rica bezoekt men ouderen aan huis om de sociale waarde en om ziektes vroegtijdig waar te nemen.
Een extreem voorbeeld zien we in de dichtbevolkte stad Singapore. Hier geldt de regel dat 100.000 euro moet worden betaald voor een vergunning om een auto te kunnen bezitten. Hierdoor heeft slechts 11 procent van de bewoners een auto en gebruikt 50 procent het openbaar vervoer (in Nederland 8 procent!) in combinatie met fietsen en/of wandelen. Met het geld van de autobelasting zet de overheid in op gesponsorde trainingsprogramma’s in parken en fitnessvoorzieningen nabij woningen. En met nudging worden via subsidies borden bij restaurants en supermarkten gezet om het eten van gezond voedsel te stimuleren. Vaak in een Kampung waar het gecombineerd wordt met wonen en medische zorgvoorzieningen.
Alles overziend: kijk naar de samenhang van fysieke- en sociale dimensies binnen en buiten om bij te dragen aan gezondere en langere levens.
