Deze maandelijkse column van Jop Fackeldey staat in ROm. ROm is het vakmagazine over ruimtelijke ontwikkeling en de fysieke leefomgeving en gratis voor ambtenaren en bestuurders-politici in dat beleidsdomein. Meld u hier aan voor een abonnement voor het maandelijkse papieren of digitale magazine.

Het Nevele-arrest van de Raad van State (30 juni 2021) was glashelder.  De landelijk vastgestelde milieuregels voor windturbines en windparken (van meer dan 3 windmolens) mogen we niet meer gebruiken bij de besluitvorming, want daar ligt geen uitgebreid milieuonderzoek onder. 

De oplossing: of als windpark zelf zo’n onderzoek uitvoeren naar geluid, slagschaduw et cetera of wachten tot het Rijk met nieuwe normen komt die wel standhouden. Die eerste route is eigenlijk best vaak succesvol bewandeld en het Rijk werkt aan nieuwe normen. Ook de Tweede Kamer nam een motie aan met als strekking: er moeten eenduidige afstandsnormen komen. Het inmiddels demissionaire kabinet deed daar een dappere, maar schijn-heldere uitspraak over: ‘Er komen heldere afstandsnormen voor de bouw van windmolens op land’. Die helderheid is schijn, omdat die norm niet in plaats van, maar bovenop nieuwe, landelijk vast te stellen milieuregels (normen) dreigen te komen. De adder onder het gras heet geluid. 

Als je principieel van wind op land af wilt, is dit een goede methode om net als in Beieren de ontwikkeling stil te laten vallen

Geluidsnormen zijn ingewikkeld. Want de vraag of er sprake is van overlast hangt af van heel veel factoren, zoals de afstand van de bron (de windmolen) tot het object (de woning), en bijvoorbeeld of daar water, asfalt of gras tussen ligt. Want water en asfalt weerkaatsen het geluid, gras absorbeert. Dan maakt het nog verschil om hoeveel woningen het gaat. Dan zou je kunnen zeggen: afstandsnorm = geluidsnorm, wat is dan nog de toegevoegde waarde? Geen. Je kunt het de Duitsers vragen. 

In Beieren hadden ze zo’n “heldere” norm, de afstand van een windmolen tot de woning moet minimaal 10 keer de tiphoogte (van de windmolen) zijn. Met moderne windturbines van 250 meter hoog levert dat dus een minimale afstand van 2,5 kilometer op. Ze komen er hard van terug, de invoering heeft gezorgd voor het stilvallen van de uitbouw van wind op land.

Het Nationaal Programma RES heeft door bureau Bosch en van Rijn een ruimtelijke analyse laten maken van de effecten van verschillende afstanden in de bekende zoekgebieden wind van de verschillende RES’en. Bij een minimumafstand van 300 meter (iets meer dan 1 keer de tiphoogte) tot verspreid liggende woningen vervalt circa 10 procent van de RES-windzoekgebieden. Ongeveer een kwart van de zoekgebieden komt te vervallen bij een minimumafstand van 500 meter tot verspreid liggende woningen. De helft van alle windzoekgebieden in de 14 RES-regio’s komt te vervallen bij een minimumafstand van 700 meter tot verspreid liggende woningen. 

Als je principieel van wind op land af wilt, is dit een goede methode om net als in Beieren de ontwikkeling stil te laten vallen. Maar zeg dan gewoon dat dit je doel is.

De discussie moet gaan over gezondheid

De discussie lijkt te gaan over meer of minder windmolens. De discussie moet gaan over gezondheid. Maak gewoon goede geluidsnormen (en ook voor slagschaduw en andere factoren) en pas die toe. Zorg dat windmolenexploitanten beloond worden voor stillere molens, door dan letterlijk meer ruimte te geven. Doe fatsoenlijk onderzoek naar de gezondheidseffecten en betrek de uitkomsten van dat onderzoek bij het formuleren van de (geluids)normen. Maar frusteer de discussie niet met het bedenken van een onderhandelde norm zonder relatie naar de werkelijkheid.

Jop Fackeldey is voormalig wethouder in Lelystad (ruimtelijke ordening, wonen) en gedeputeerde in Flevoland (energie) en portefeuillehouder energietransitie bij het IPO.. Nu zelfstandig adviseur.