Ineens waren ze er weer: de bezorgde verhalen in de media over oplopende waterpeilen en dijken die onder druk stonden door het wassende rivierwater. Bij Deventer werden zandzakken op de kade gelegd om de binnenstad te behoeden voor een overstroming. En bewoners in de uiterwaarden moesten hun roeiboot weer uit de schuur halen om boodschappen te kunnen doen. Op een overloop in Maastricht na ging het uiteindelijk nergens mis. Mede dankzij alle extra nevengeulen, verdiepte rivierbeddingen en nieuwe opvanggebieden die sinds 2007 in het kader van Ruimte voor de Rivier en de Maaswerken zijn aangelegd.
In Duitsland is nooit zo’n omvangrijk beschermingsprogramma opgezet.
In Duitsland is nooit zo’n omvangrijk beschermingsprogramma opgezet. De gevolgen waren de afgelopen weken goed te merken. In Nedersaksen, Saksen-Anhalt en Thüringen overstroomden verschillende dorpen en velden en moesten duizenden mensen uit hun woning worden geëvacueerd. Langs de oevers van de Elbe en de Weser werden dijken in allerijl verstevigd om doorbraken te voorkomen. Door de sterke regenval waren de waterkeringen zo verzadigd geraakt dat alleen miljoenen zandzakken een catastrofe konden verhinderen. En nog is het gevaar voor overstromingen er niet voorbij.
Hoewel we het er de afgelopen weken beter vanaf brachten dan onze oosterburen, is voor zelfgenoegzaamheid over onze pro-actieve inzet geen plaats. Ruimte voor de rivier en de Maaswerken hebben weliswaar hun werk gedaan om actuele overstromingen en dijkdoorbraken te voorkomen. Maar om de gevolgen van de snelle klimaatverandering op te vangen is er de komende decennia een follow-up nodig. Dat zal niet gemakkelijk worden. Nederland is nog voller geworden dan vijftien jaar geleden. Polders die destijds aangewezen hadden kunnen worden als noodopvang voor overtollig rivierwater, staan nu vol distributiedozen en nieuwbouwwijken. De strijd om de ruimte is daarnaast verbetener geworden. Boeren zijn nog minder dan vroeger geneigd om grond in te leveren voor andere maatschappelijke functies en hebben via de BBB politiek ook een stevige voet tussen de deur gekregen. Ga daar als RO-professional en waterdeskundige maar aan staan.
‘Zachtere’ waarden als nieuwe natuur, landschap en recreatie meenemen
Natuurlijk, we hebben een Hoogwaterbeschermingsprogramma waarin Rijkswaterstaat en de waterschappen gestaag doorwerken aan het versterken van dijken, sluizen en gemalen. En dankzij het Deltaprogramma wordt er structureel nagedacht en overlegd tussen verschillende overheden over noodzakelijke maatregelen om droge voeten te houden. Maar over niet al te lange tijd zal er toch een plan op tafel moeten liggen om al het extra regen- en smeltwater dat de komende decennia door klimaatverandering op ons afkomt, veilig af te kunnen voeren. Er moet opnieuw meer ruimte voor de rivieren worden geschapen om achter verstevigde dijken veilig te kunnen wonen en werken.
Het bijzondere van Ruimte voor de Rivier was dat waterbescherming er hand in hand ging met landschapsverbetering en het creëren van nieuwe natuur- en recreatiegebieden. Het zou een nieuw kabinet van lef en visie sieren als deze ‘zachtere’ waarden opnieuw worden meegenomen en een integraal plan wordt gemaakt. Aan de kosten hoeft het niet te liggen. Het vorige programma kostte inclusief die extra landschapsmaatregelen ‘slechts’ 2,3 miljard euro. Dat lijkt veel maar is een schijntje bij de 24 miljard die in het stikstoffonds is gereserveerd om boeren uit te kopen die hun omgeving te veel belasten. Wie gaat op lokaal en regionaal niveau op zoek naar win-win situaties die alle partijen kunnen verenigen en Nederland ook in de toekomst tegen het wassende water beschermen?
