Het is nog maar twee jaar geleden dat het ministerie van Defensie liet weten dat ze de komende tijd waarschijnlijk opnieuw kazernes en militaire terreinen ging afstoten. Na het einde van de Koude Oorlog was er al flink bezuinigd op het departement. Oefenlocaties werden natuurgebied en op vliegbasis Valkenburg maakten gevechtsvliegtuigen plaats voor woningbouw.
De toon in de recente Nota Programma Ruimte voor Defensie (NPRD) is van een heel andere orde. Vanwege de toegenomen geopolitieke spanningen en de oorlog in Oekraïne eist Defensie nu juist meer ruimte op voor de eigen activiteiten. De tijd dat het departement stilletjes toezag hoe andere ruimtevragers politiek meer gewicht in de schaal legden, lijkt definitief voorbij.
Op dit moment is het ministerie, ondanks alle bezuinigingen met 35.000 hectare grond en 11.000 gebouwen, nog altijd de grootste onroerend goed eigenaar van Nederland.
Onder de ruimteclaim ligt een visie op oorlogsvoering waarvan het de vraag is of die nog actueel is
In de nota wordt gepleit voor uitbreiding en intensiever gebruik van dat bezit. Er wordt concreet gezocht naar ruimte voor dertien nieuwe activiteiten, variërend van de bouw van nieuwe kazernes en opslagplaatsen voor munitie tot de aanleg van extra oefenterreinen en het instellen van nieuwe laagvliegzones voor helikopters. Het departement kijkt daarbij vooral naar het zuiden en midden van het land, hoewel het noorden en ook Zeeland niet worden overgeslagen. Waar de nieuwe activiteiten definitief zullen komen, moet dit najaar door het kabinet worden beslist.
Op het eerste zicht lijkt de extra ruimtevraag in deze onzekere tijden logisch. Maar onder die claim ligt wel een visie op oorlogsvoering waarvan het de vraag is of die nog actueel is. Vorig jaar hield een groep wetenschappers op uitnodiging van de Tweede Kamer de nieuwe Defensienota tegen het licht. Die uitte toen kritiek op de verouderde blik waarmee het departement naar de veiligheidssituatie keek. Defensie zou te weinig openstaan voor nieuwe ontwikkelingen. Denk aan het systematisch inzetten van drones, de sabotage van energienetten en financiële infrastructuur, en het zaaien van verdeeldheid door fake-nieuws en propaganda.
Waarschijnlijk zullen grondtroepen en gevechtsvliegtuigen ook in toekomstige conflicten worden ingezet. Maar de mate waarin dat gebeurt, rechtvaardigt misschien niet de uitbreiding van gebouwen en oefenlocaties waar Defensie nu om vraagt. Het parlement zou er verstandig aan doen om ook voor deze nota een wetenschapstoets aan te vragen. Dan wordt duidelijk of al die extra activiteiten echt nodig zijn.
Een wetenschapstoets op en dus realiteitscheck van de claims zou vanwege de overlast tegenver burgers een belangrijk gebaar zijn
Zo’n extra realiteitscheck is ook tegenover burgers een belangrijk gebaar want zij zullen in de meeste gevallen meer overlast van Defensie gaan krijgen. In Brabant zien ze de bui al hangen. Het ministerie wil graag extra gevechtsvliegtuigen stationeren en kijkt daarbij vooral naar bestaande vliegbases in Volkel, Eindhoven en Gilze-Rijen. Zelfs de heropening van vliegbasis De Peel is niet langer taboe. Geen wonder dat bijna de helft van de 2.250 mensen die de moeite namen om de afgelopen maanden op de plannen in te spreken, moeite had met dat plan.
