Woningbouw is één van de topprioriteiten van het nieuwe kabinet. Dat is te merken in het regeerakkoord en de toelichting bij de begroting. Nog net niet op 1, want dat is en blijft migratie - lees het terugdringen van immigratie en dan vooral die van asielzoekers - maar zeker op 2 staat de aanpak van het groeiende tekort aan woningen. Inmiddels is dat tekort opgelopen tot 400.000 woningen. Een jaarlijkse productie van 100.000 woningen; daar mikt het kabinet op. Dat zijn er 20.000-25.000 meer dan de afgelopen jaren toen met kunst en vliegwerk de nodige versnelling is gerealiseerd.
Doelgroepengerichter woningen bouwen
De grote vraag voor ieder van ons is natuurlijk hoe minister Mona Keijzer (wonen, ruimtelijke ordening) dat denkt te gaan doen. We lezen in het regeerakkoord vooral ambities. Er zitten honderdduizenden woningen voor de komende jaren in de pipeline, onder meer op de zeventien grootschalige stedelijke woningbouwlocaties, en daar wil minister een schepje bovenop doen. Door te kijken wat in die gebieden extra mogelijk is: tot 2033 tot 70.000 extra woningen berekent het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO). Verder door in bestaande stedelijk gebied op te toppen en woningen waar mogelijk te splitsen. Maar ook met een straatje erbij en als dat nodig is met extra locaties voor grootschalige woningbouw. Ook liggen er meer mogelijkheden bij het ombouwen van monumenten, kantoor- en bedrijfspanden, denkt de minister.
We lezen in het regeerakkoord vooral ambities
Keijzer wil de woningbouwprogrammering aanscherpen, waar het gaat om ouderen en specifieke doelgroepen als jongeren waaronder studenten, kleine huishoudens, en dak- en thuislozen. Om de doorstroming te bevorderen en ouderen meer keuze te geven voor een passende woning met de nodige zorg in de buurt gaat Keijzer met haar collega van VWS kijken waar ze samen op kunnen trekken. Welke zorg bijvoorbeeld passend is en hoe daarin te voorzien. Tot 2030 wil het kabinet dat er 290.000 woningen bij komen specifiek voor deze doelgroep, de senioren dus.
Regels versoepelen en meer geld
We hebben het gehoord in de Troonrede: dit kabinet wil uitgaan van ‘het kan wel’ in plaats van ‘het kan niet’. Die positieve toonzetting had de vorige minister overigens ook al, maar waar die het mede zocht in extra wetgeving, zoekt het kabinet-Schoof het vooral in ontslakken, versoepelen en wellicht afschaffen van regels die belemmerend werken. Welke dat precies kan zijn, is nog vaag. Nog het meest concreet is dat bestaande ‘koppen’ op beleid – nationale op Europees beleid, lokale op landelijke regelgeving – waar mogelijk worden geschrapt.
Vooralsnog is dit kabinet van positief prikkelen
Omdat duurzaamheidseisen hier als enige met name worden genoemd, kunnen we uitgaan van een confrontatie met ambitieuze ‘groene’ gemeenten, terwijl de minister tegelijkertijd aangeeft dat ze álle betrokken partijen nodig heeft om tot de nodige versnelling te komen. Zo wil Keijzer woningcorporaties, pensioenfondsen en vastgoedbeleggers prikkelen om meer in vooral betaalbare woningbouw te investeren. En gemeenten ondersteunen in actiever grondbeleid. Het kabinet doet zelf een extra duit in het zakje met € 5 miljard extra voor de woningbouw, en € 2,5 miljard extra voor de ontsluiting en verbetering van de bereikbaarheid van nieuwe woningbouwlocaties. Op de Woontop dit najaar wil ze met alle betrokken partijen landelijke afspraken maken.
Vooralsnog is dit kabinet dus van positief prikkelen. Zo ontvangen gemeenten een realisatiestimulans: een vast bedrag voor elke betaalbare woning die ze realiseren. Niet meer het plan maar de prestatie – het daadwerkelijk opleveren van nieuwe woningen – wordt beloond.
Regie vasthouden
Net als het vorige kabinet maakt het Rijk duidelijke en afdwingbare afspraken met overheden, corporaties en marktpartijen over de woningen die we moeten bouwen en waar. Hierbij worden voldoende locaties aangewezen in de Randstad en de regio. Scherpe ruimtelijke keuzes maken, zegt ook dit kabinet. Het kan niet anders met alle belangen die spelen en de uitdagingen waar we als samenleving voor staan.
Het bewustzijn is er ook dat er veel tegelijkertijd speelt en dat het integraal moet worden bekeken. Daarom blijft het programma NOVEX een spil bij de concrete afstemming en uitwerking van beleid in verschillende regio’s. In het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid krijgen de regio’s waar de leefbaarheid sterk onder druk staat extra aandacht. Voor volgend voorjaar belooft minister Keijzer een nieuwe Nota Ruimte, wel ‘met andere accenten’ dan in het voorontwerp van haar voorganger De Jonge. Mogelijk krijgen we dan ook antwoord op de hoe-vraag die nog bij veel plannen vaag, gebrekkig dan wel onbeantwoord blijft.
Duurzame groei?
We hebben voor het eerst een minister voor duurzame groei. Toch kiest het kabinet voor de korte termijn voor doorgaan op het pad van ‘zwarte groei’. Zeker, we moeten ons aanpassen aan klimaatverandering, maar het kabinet gaat de fossiele subsidies van 40 miljard euro niet afbouwen. De tien grootste vervuilers, verantwoordelijk voor een derde van de CO2-uitstoot, worden niet aangepakt.
Ook andere maatregelen tonen weinig ambitie op dat gebied, zoals de verhoging van de maximumsnelheid op rijkswegen, het afschaffen van de salderingsregeling in 2027 en de subsidies voor elektrische auto’s vanaf 2025, en het verlagen van de energiebelasting op gas. Jan Rotmans, hoogleraar klimaatverandering, duurzaamheid en transities, heeft daar in een open brief aan minister Sophie Hermans inmiddels zijn zorg over uitgesproken en wil met haar in gesprek.
De windenergieopwekking op zee wordt dan wel fors uitgebreid, maar dat zal leiden tot nog meer congestie op het stroomnet als we niet heel snel en heel veel meer (‘het dertigvoudige’) investeren in slimme opslag van groene stroom via super-, buurt- en thuisbatterijen en groene waterstof’, aldus Rotmans.
De inspanningen voor natuurherstel, waterkwaliteit en biodiversiteit zijn ontoereikend om aan de gestelde Europese en nationale doelen te voldoen. Minister Femke Wiersma (Landbouw, BBB) heeft lopende programma’s en fondsen rond stikstof en waterkwaliteit geschrapt. Niemand weet wat daarvoor terugkomt. Kortom, een vrij onzekere toekomst ligt voor ons.
