Alphen aan den Rijn wilde in Gnephoek oorspronkelijk 10.000 woningen bouwen, maar dat stuitte op weerstand van de provincie Zuid-Holland en Hoogheemraadschap van Rijnland. Die hielden vast aan natuurontwikkeling en water en bodem sturend en wezen erop dat de Geertruidenpolder in de Gnephoek een kwetsbaar gebied is als het gaat om wateroverlast.
Dit akkoord kwam tot stand omdat alle partijen hebben gekeken naar de mogelijkheden om nader tot elkaar te komen. Dat gebeurde onder leiding van Wim Kuijken, voormalig Deltacommissaris, door het ministerie van BZK gevraagd om te bemiddelen. Daaruit kwam het compromis naar voren dat weliswaar minder woningen worden gebouwd, maar dat die wel op een veiliger plek komen. Kuijken zei op de persconferentie over het bestuursakkoord dat zijn compromis alleen mogelijk was door moedige bestuurders die hun beleidsmedewerkers de ruimte gaven om aan een gedragen oplossing te werken. 'Het is dan handig om de zaak even te depolitiseren. Ik heb dat geleerd in mijn tijd als Deltacommissaris.'
Randvoorwaarden
Het hoogheemraadschap stelde voorwaarden, waardoor woningbouw, recreatie en mobiliteit mogelijk bleef, terwijl er ook rekening werd gehouden met water en bodem. De Vrouwgeestpolder blijft nu onbebouwd en wordt een natuurgebied dat bij hoog water mag overstromen, zo luidt het akkoord. ‘Vanuit onze kennis zijn we tot randvoorwaarden gekomen waardoor het mogelijk is om in de Gnephoek te bouwen. Het water krijgt de ruimte, de sloten krijgen natuurvriendelijke oevers, er is genoeg berging voor de heftige regenbuien en de dijk wordt verhoogd. Hier staat straks een wijk die klaar is voor de toekomst’, aldus Hoogheemraad Marjon Verkleij.
Omdat er aanvankelijk 10.000 huizen beoogd waren, betekent dit wel dat de druk op de woningmarkt in de regio minder snel afneemt dan was gehoopt. Gedeputeerde Anne Koning van de provincie Zuid-Holland heeft toegezegd Alphen aan den Rijn en de regio daarmee te helpen.
Minister Keijzer van VRO wilde per se bij zijn de ondertekening zijn, omdat ze deze bestuursovereenkomst ziet als een voorbeeld ziet voor andere gebiedsontwikkelingen waar belangen botsen.
Belangenafweging
Onder meer in de Zuidplaspolder staan bestuurders lijnrecht tegenover elkaar. Daar is Hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard naar de Raad van State gestapt. Eerder zei Keijzer dat dit niet is uit te leggen aan de burger. Om dit soort belangenafwegingen te sturen, kijkt ze naar landelijke richtlijnen voor piekwaterstanden. ‘Ik ben in gesprek met waterschappen en provincies over standaardiseren. Dan wil je voorkomen dat iedereen het toch weer net even iets anders gaat doen. Dan kom je wel aan autonomie van de provincies en waterschappen en die hebben soms een goede reden om af te wijken. Dus dat moet je wel eerst goed met elkaar doorpraten.’
Water en bodem sturend
De Gnephoek illustreert volgens de minister ook waarom ze is afgestapt van de term water en bodem sturend. In het regeerakkoord gaat het over ‘rekening houden met water en bodem’: 'Er ontstond een perceptie dat water en bodem een soort hefboom is, een bindend advies voor wat wel en wat niet meer kan. Terwijl het natuurlijk een afweging van belangen is.' Het is soms ook de vraag hoe je het technisch zou kunnen oplossen en wat ben je bereid daarvoor te betalen. Daarmee wordt het een van de onderdelen van planontwikkeling, aldus Keijzer. 'Daarom was het echt wel even nodig om te zeggen: “Ho, wacht even, het is één van de belangen”.’
De betrokken overheden, marktpartijen én omgeving gaan nu werken aan het masterplan en de start van de procedures.