Een groot deel van bestuurlijk Nederland was woensdag 11 december in Nieuwegein aanwezig bij de officiële ondertekening van de Woontopafspraken. Ze vormen het startpunt voor een intensievere samenwerking tussen overheden, marktpartijen, woningcorporaties, woningeigenaren en verhuurders om de realisatie van nieuwe woningen te versnellen naar 100.000 woningen per jaar.
Ook de vorige kabinetten hadden die ambitie, maar ondanks dat alles op alles werd gezet om dat getal te halen, lukte het nooit om daadwerkelijk zoveel woningen op te leveren. Het woningtekort bedraagt momenteel naar schatting 400.000 woningen en blijft groeien.
Woningzoekenden
Hoe hoog de urgentie is, vertelde een zestal woningzoekenden bij aanvang van de bijeenkomst. Een docent aardrijkskunde, 29 jaar, woont al een tijdje bij haar moeder op zolder nadat haar relatie was stukgelopen. Ze vertelt hoe lastig het is om ‘er tussen te komen’, ook al hebben mensen bij de politie, in de zorg en het onderwijs voorrang bij de toewijzing van woningen. Een sociaal werker, 33 jaar, woont noodgedwongen antikraak na vier maanden dakloos op straat te hebben gewoond. Heel demotiverend, zegt hij. Hij voelt zich ‘niet zo goed’ en praat liever niet te veel over zijn situatie. Kitty, 76 jaar, zou graag naar een passende levensbestendige woning verhuizen. Ze is al vijf jaar bezig met het zoeken.
Het zijn drie voorbeelden, allemaal uit de regio Rotterdam-Rijnmond, waar alleen al zo’n 220.000 mensen geen passende woning kunnen vinden. De persoonlijke verhalen en de cijfers hakten erin bij de aanwezigen in de zaal, vrijwel allemaal eigenwoningbezitters zo bleek uit een peiling ter plekke.
Minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) voelde zich er extra door geprikkeld om de daad bij het woord te voegen. ‘In geouwehoer kun je niet wonen’; in een iets gekuiste versie haalde ze de legendarische uitspraak van haar voorganger, staatssecretaris van volkshuisvesting Jan Schaefer aan. Net als René Froger’s ‘eigen huis en een plek onder de zon’ om te benadrukken dat iedereen recht geeft op een fatsoenlijke en betaalbare woning. Zij riep alle aanwezigen op om er voor te zorgen dat we dit eindelijk weer gaan regelen.
Geld
Die 100.000 nieuwe woningen jaarlijks betreffen zowel koop als huur, nieuwbouw als het ombouwen van bestaande gebouwen. Twee derde van alle nieuwe woningen moet betaalbaar zijn voor huishoudens met een laag inkomen of middeninkomen. Uit onderzoek van het ministerie van VRO, Rebel Group en Stadskwadraat blijkt dat het uit kan om deze betaalbare woningen te bouwen.
Voor de komende vijf jaar zijn de beschikbare middelen grotendeels toereikend om de meest directe kosten te dekken, zegt de minister. In de bestaande geldpot van het Rijk zat al 12.5 miljard euro, geregeld door het vorige kabinet voor de woningbouwversnelling en financiering van infrastructuur. Keijzer heeft daar van de coalitie en het kabinet-Schoof nog eens 5 miljard euro bijgekregen. Collega Barry Madlener van Infrastructuur en Waterstaat doet er nog eens 2,5 miljard bij voor de nodige infrastructuur naar de nieuwe bouwlocaties.
Wie draait op voor de andere helft van de onrendabele toppen voor betaalbare nieuwbouwwoningen?
Maar gemeenten dienen de helft bij te dragen om de onrendabele toppen van het forse aantal sociale- en middenhuurwoningen te cofinancieren, aldus het ministerie. Daar is het laatste woord nog niet over gesproken, want de gemeenten hebben bij monde van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) aangegeven dat ze het geld daarvoor niet hebben. Keijzer is optimistisch: ‘daar gaan we begin volgend jaar afspraken over maken’.
Per gepland woningbouwgebied zijn er onzekerheden die kunnen leiden tot extra kosten op projectniveau, bijvoorbeeld rondom netcongestie, stikstof, groen in en om de stad en de Kaderrichtlijn Water. Ook zijn er tekorten rondom de benodigde bovenplanse infrastructuur.
Doorbraakacties
De Utrechtse wethouder Eelco Eerenberg (ruimtelijke ordening) geeft aan hoe cruciaal die verkeersontsluiting bij de nieuwe woningbouwlocaties is. Groot Merwede-Rijnenburg in Utrecht (63.000 woningen) is de grootste van drie zogenaamde ‘doorbraaklocaties’ waar de minister samen met de medeoverheden, marktpartijen, corporaties en financiers de komende tien jaar 75.000 woningen. De andere twee zijn Lisserbroek-Nieuw Vennep (6.500 woningen) en Bleizo in Lansingerland (5.000 woningen).
Groot Merwede beslaat de gebiedsontwikkeling langs het Merwedekanaal en de aansluitende A12-zone die Utrecht deelt met Nieuwegein. Aansluitend moeten er ook 20.000 woningen komen in polder Rijnenburg, in de oksel van de A12 en de A2. ‘We willen daar een duurzame woonwijk realiseren, maar een goede ov-verbinding is cruciaal’, zegt Eerenberg. ‘De A12 en A2 staan nu al vol, meer auto’s erbij kan gewoon niet.’ Voor een hoogwaardige tramverbinding, die Utrecht wil doortrekken, heeft het Rijk vooralsnog geen geld beschikbaar. ‘Zonder ov geen woningbouw in Rijnenburg’, geeft de wethouder aan.
‘Zonder ov geen woningbouw in Rijnenburg’
De gemaakte afspraken tussen Rijk, gemeenten en corporaties moeten ervoor zorgen dat het aantal nieuwe sociale huurwoningen jaarlijks groeit naar structureel 30.000 nieuwe sociale huurwoningen. Ook wordt er meer gebouwd voor specifieke groepen, waaronder jongeren en ouderen. Zo komen er tot en met 2030 in totaal 288.000 nieuwe ouderenwoningen.
Minister Fleur Agema (Volksgezondheid, Welzijn, Sport) gaf tijdens de Woontop aan dat zij de ouderenhuisvesting naar zich heeft toegetrokken omdat ze zich zorgen maakt over het toenemend aantal zorgbehoevenden, die geen passende woning met zorg kunnen bemachtigen. ‘We moeten woningen bouwen die flexibel zijn voor de levensfasen waar mensen in komen.’ Ze noemde een aantal mooie voorbeelden van zorgwonen, waar meerdere leeftijdsgroepen bij elkaar wonen om elkaar te ondersteunen.
Schrappen regels
Met het eerder aangekondigde programma STOER (Schrappen Tegenstrijdige en Overbodige Regelgeving) wil Keijzer regels schrappen die leiden tot vertraging van de woningbouw. Overal gaan dezelfde eisen voor nieuwbouw gelden. Iets waarvoor ontwikkelaars, bouwers en installateurs al jaren pleiten. ‘Daarmee bevorderen we innovatie en industrialisatie’, zegt de minister. Toch is het nog niet bekend welke regels de prullenbak in gaan. De minister komt volgend jaar met voorstellen.
‘We moeten woningen bouwen die flexibel zijn voor de levensfasen waar mensen in komen’
Jelmer Alberts, directeur belangenbehartiging bij Koninklijke Bouwend Nederland, had wel enkele ideeën. ‘Prefab-woningen moeten nu door gemeenten worden goedgekeurd, terwijl diezelfde woningen landelijk of bij andere gemeenten al eerder ook zijn goedgekeurd. Die regel kan weg.' 'Net als de regel dat prefab altijd moet aansluiten op het landelijke energienet. Dit kan ook (tijdelijk) off-grid of via restenergie van een bedrijventerrein nabij.’
Ondanks de afspraken uit de woondeals gaat het afgeven van vergunningen niet snel genoeg. Daarom gaan corporaties en marktpartijen de woondealafspraken verder uitwerken, zodat ze kunnen gaan bouwen op de afgesproken locaties. Gemeenten committeren zich om voldoende vergunningen af te geven.
Premier Dick Schoof met woningzoekenden uit de regio Rotterdam-Rijnmond. Beeld Marcel Bayer
Door het versimpelen van regels en sneller afgeven van vergunningen, is de belofte, wordt de tijd van vergunningaanvraag naar oplevering verkort van tien naar zeven jaar. Parallel plannen, waarmee de ontwikkeltijd van zes naar twee jaar kan, wordt een standaardvoorwaarde voor subsidies, waaronder de Woningbouwimpuls en het gebiedsbudget. In woningbouwprojecten gaan alle partijen dezelfde data gebruiken. Dat zorgt voor minder fouten, verwacht het ministerie. Bouwen gaat daardoor 30 tot 50 procent sneller. Bovendien bespaart het kosten
Er komen geen nationale koppen op EU-regelgeving. Hierdoor kan er goedkoper en efficiënter worden gebouwd, aldus de minister. Regelgeving wordt aangepast, waardoor er extra ruimte komt voor woningbouw in de Schipholregio, zonder de ruimte voor Schiphol in te perken. Dit gebeurt in afstemming met de regio. Vooruitlopend hierop wordt ingezet op woningbouw in Uitgeest. Ook wordt vaart gezet op bestaande afspraken voor Rijsenhout en Kronenburg.
Leefbaarheid
Stadsvernieuwing krijgt speciale aandacht. In de gebieden binnen het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) komen tussen 2025 en 2029 – bovenop bestaande afspraken – nog eens 10.000 extra woningen. Daarnaast zijn in deze gebieden 40.000 woningen versneld klaar. Hoe belangrijk de stadsvernieuwing is, vertellen onder meer de burgemeester van Leeuwarden Sybrand van Haersma Buma en de kwartiermaker van Heerlen-Noord Lodewijk Asscher. De laatste beschreef wat het betekent om te moeten leven in gebroken gezinnen, slechte woningen en een onveilige omgeving. ‘Dat zorgt voor permanente stress’. Om de wijken te verbeteren is er de komende jaren 600 miljoen euro extra beschikbaar. ‘Daarmee kunnen we betere woningen bouwen zodat we in deze wijken ook meer leraren, politieagenten en verpleegsters kunnen huisvesten. Dat is voor iedereen belangrijk.’
Voor stadsvernieuwingswijken is de komende jaren 600 miljoen euro extra beschikbaar
‘Een derde deel van onze stad bestaat uit dergelijke wijken’, geeft Buma aan. ‘We doen er al veel aan schuldhulp, verbeteren van de veiligheid, maar we hebben een grote opgave bij het verbeteren en verduurzamen van de woningen. Samenwerking met het Rijk is cruciaal, want zonder het NPLV kunnen we het niet.’
De Woontop is niet het eindstation, bezweert minister Keijzer. De komende tijd blijven de ondertekenaars de voortgang volgen en zo nodig aanvullende afspraken maken om het woningtekort – sneller, slimmer en met minder regels – in te lopen.
Samenwerking op basis van onderling vertrouwen zijn voorwaardelijk om te zorgen dat alle gemaakte afspraken daadwerkelijk worden nagekomen. Alle aanwezigen benadrukten dat, en premier Dick Schoof memoreerde er in zijn slotwoord aan.
Hij zei ‘trots’ en ‘blij’ te zijn met het commitment van alle partijen. ‘Dat zullen we hard nodig hebben. 100.000 woningen per jaar stamp je niet eventjes uit de grond, ook al doen we dat met maximale Volendamse energie’, verwijzend naar het energieke optreden van Keijzer. ‘Het blijft een zaak van duwen en trekken. Ik heb het gevoel dat we nu met z’n allen in ieder geval dezelfde kant op duwen.'
De Woontopafspraken zijn ondertekend door IPO, VNG, Unie van Waterschappen, Aedes, NEPROM, IVBN, Bouwend Nederland, NVM, Vereniging Eigen Huis, WoningbouwersNL, Vastgoed Belang, Stichting Professioneel Platform Vastgoed, VNO-NCW/MKB-Nederland, Techniek Nederland en het Rijk. De Woonbond geeft een steunbetuiging.
