Dit commentaar staat in de nieuwe editie van ROmagazine (februari 2025), die volgende week verschijnt.
Er is al veel over gezegd en opnieuw wordt er op dit moment veel over geschreven. Elke keer is er een gerechtelijke uitspraak nodig om de boel in beweging te krijgen. Zoals de uitspraken van de Raad van State op 18 december jl. over het achteraf ongeldig verklaren van vergunningverlening op basis van intern salderen. In de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de raad ging het specifiek om natuurvergunningen verleend aan destructiebedrijf Rendac Son in de gemeente Son en Breugel en de Amercentrale van energiebedrijf RWE in de gemeente Geertruidenberg.
Elke keer is er een gerechtelijke uitspraak nodig om de boel in beweging te krijgen
Maar de reikwijdte is veel groter. Alle bedrijven die op basis van het oude beoordelingskader intern mochten salderen - de stikstofuitstoot van nieuwe activiteiten wegstrepen tegen die van de oude te vervangen activiteiten – en dus geen nieuwe natuurvergunning nodig hadden, moeten nu mogelijk alsnog zo’n vergunning aanvragen. Voor de afgelopen vijf jaar geldt weliswaar een overgangsperiode, waarin de provincie als bevoegd gezag niet mag handhaven, maar toch. Het betekent in de praktijk dat er voor elke uitbreiding van activiteiten een nieuwe vergunning moet worden aangevraagd, ook met terugwerkende kracht. Kortom, veel extra werk, mogelijke juridische procedures, nieuwe frustraties en onzekerheid.
Pappen en nathouden
We weten al zes jaar sinds de uitspraak van de Raad van State over PAS-melders dat er iets moet veranderen in de manier waarop we agrarische en industriële activiteiten de ruimte geven. Eigenlijk al veel langer, namelijk sinds begin deze eeuw de Natura 2000-regelgeving van kracht werd. De achteruitgang in natuurwaarden, water- en luchtkwaliteit is dermate groot dat grenzen al zijn overschreden en de vervuiling moet worden teruggedrongen.
De uitspraken van het Europese Hof van november 2018 en de daaropvolgende afkeuring van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) door de Raad van State in mei 2019 gaven aan dat er structurele veranderingen nodig zijn om verdere achteruitgang en herstel van onze natuur te bereiken.
Op verzoek van het vorige kabinet kwam de commissie Remkes in oktober 2022 met een uitgebreide analyse en aanbevelingen over wat er moet gebeuren. Het rapport Wat wel kan – Uit de impasse en een aanzet voor perspectief laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Om het geheugen even op te frissen waren de belangrijkste adviezen:
Alle sectoren, waaronder de industrie, bouw en mobiliteit, moeten hun stikstofuitstoot fors verminderen.
De 500 – 600 grote bedrijven (piekbelasters) in de buurt van natuurgebieden moeten binnen een jaar stoppen.
Het legaliseren van PAS-melders heeft voorrang. Die stikstofruimte moet er dan wel zijn.
Er moet meer ruimte voor innovatie komen; een Nationaal Innovatieprogramma moet agrarische vernieuwingen stimuleren.
Er lag wel een plan, een gebiedsgerichte procesaanpak en er was voldoende geld. Kortom minstens een jaar verloren.
Het vorige kabinet is daarmee met wisselend succes aan de slag gegaan. Zo is er nog geen enkele piekbelaster daadwerkelijk gestopt en is er nog steeds geen oplossing voor de PAS-melders, een groep boeren zonder geldige vergunning. Binnenkort zijn daarvoor nieuwe rechtszaken te verwachten om te handhaven. Maar er lag wel een plan, een gebiedsgerichte procesaanpak en er was voldoende geld.
Druk neemt toe
Het huidige kabinet zoekt de oplossing weer in alternatieven om maar om de hete brei heen te draaien en richt zich op één ondergeschikt onderdeel van het advies, namelijk innovatie. Ook een favoriete bezigheid is het blijven zoeken naar juridische geitenpaadjes, zoals de ‘spookvergunningen’; inmiddels dus afgeschoten door verschillende rechters. De laatste vluchtheuvel na de uitspraak van de Rechtbank Den Haag 22 januari jl. in de zaak die Greenpeace had aangespannen tegen de Staat der Nederlanden is het aanpassen van de wetgeving met de daarin verankerde doelen. Want die zouden Nederland op slot zetten.
Je zult maar rijksambtenaar zijn en steeds stuiten op onwil en onmacht bij nieuwe bewindspersonen, die maar niet willen begrijpen hoe ernstig de situatie is en dat de oplossingsrichtingen beperkt zijn
Hoe groot moet de plaat voor de kop bij politici van BBB en PVV en hun achterban zijn, om op deze heilloze weg door te gaan? Net zo groot waarschijnlijk als bij de VVD en NSC, die immers hebben ingestemd met het schrappen van alles wat er aan maatregelen lag.
Je zult maar rijksambtenaar zijn en steeds stuiten op onwil en onmacht bij nieuwe bewindspersonen, die maar niet willen begrijpen hoe ernstig de situatie is en dat de oplossingsrichtingen beperkt zijn.
Je zult maar beleidsadviseur of programmamanager bij de provincie zijn en na al het werk dat al is verricht nu opnieuw moeten constateren dat de verantwoordelijke bewindspersonen in Den Haag de klok proberen terug te draaien.
Je zult maar boer zijn, die best het roer wil omgooien, maar wacht op concrete maatregelen van de overheid. Bijvoorbeeld om een nieuwe vergunning te kunnen krijgen.
Pamperen
De nationale politiek loopt voortdurend achter de feiten aan. Het hele land gaat op slot als we niet uitkijken. Mooie woorden en beloften, gedaan tijdens de vorige Tweede Kamerverkiezingen; ze blijken holle retoriek te zijn geweest. Natuurlijk, kun je de wetgeving proberen aan te passen en mocht dat niet lukken vanwege de Europese regelgeving, kun je altijd nog uit de Europese Unie stappen en de natuur wegdenken. Aan de andere kant van de oceaan zit inmiddels een president die door roeien en ruiten gaat om zijn plannen te verwezenlijken, gesteund door de hightechindustrie.
Je zult maar boer zijn, die best het roer wil omgooien, maar wacht op concrete maatregelen van de overheid. Bijvoorbeeld om een nieuwe vergunning te kunnen krijgen
Wat populistische politici zich te weinig realiseren of niet willen zien, is dat je grote milieu- en maatschappelijke problemen kunt negeren of je kunt er overheen walsen, maar dat ze des te harder terugkomen. Net als die stinkende wond die niet afdoende wordt schoongemaakt. Het is wachten op politici die de grote issues wel willen en kunnen adresseren, die ‘het volk’ durven te vertellen waarom een grondige verandering in doen en laten nodig is om de problemen aan te pakken en wat voor offers dat vraagt.