Dit artikel staat ROm maart  2025. ROm is een maandelijks vakmagazine over ruimtelijke ontwikkeling en de fysieke leefomgeving en gratis voor ambtenaren en bestuurders-politici in dat beleidsdomein. Voor informatie over abonnementen klik hier.  Beluister ook de podcast met Liesbeth Grijsen in de serie Ruimte Zat!

Eind vorig jaar werd bekend dat het Rijk in Overijssel twee verstedelijkingsstrategieën ondersteunt: voor Twente en voor de Stedendriehoek. De is eerste goed voor 69.000 nieuwe woningen, de tweede voor 40.000 woningen. Wat betekenen die strategieën precies en waar moeten die woningen komen?

‘Ook de regio Zwolle heeft een verstedelijkingsstrategie. Daar zijn al aan een paar grootschalige woningbouwlocaties in ontwikkeling, waarvan de spoorzone met 2.900 woningen de grootste is. Qua economische ontwikkeling gaat het daar heel goed. Maar wij vinden het belangrijk dat onze provincie zich evenwichtig ontwikkelt, dus dat je overal in onze provincie goed kan wonen, werken, leven. We sluiten aan bij de oproep van het Rijk om meer woningen te bouwen in het oosten van het land, in plaats van alles te richten op de Randstad.

In Twente gaat het totaal om een kleine 100.000 woningen, die erbij moeten komen. Ik vind de steun van het Rijk een bevestiging van de enorme economie potentie die Twente heeft met veelbelovende technologiebedrijven. Brainport Eindhoven krijgt veel aandacht, en terecht, maar vergeet niet dat er in Twente heel veel toeleverende bedrijven zitten voor deze economische motor. Met de veertien Twentse gemeenten en meerdere ministeries maken we een plan voor economische ontwikkeling, woningbouw, werklocaties, mobiliteit en bijbehorende voorzieningen. Datzelfde gaan we doen in de regio Stedendriehoek, samen met de provincie Gelderland, de steden Deventer, Apeldoorn, Zutphen en de omliggende gemeenten. En met het Rijk aan boord, wordt het makkelijker om de knelpunten op te lossen die we onderweg tegen gaan komen.’

Verdichten én uitleg

‘De hoofdmoot van nieuwe woon- en werklocaties kunnen we in de steden kwijt. In de Twentse steden is veel ruimte door de fabrieken die daar vroeger stonden. De spoorzone Hengelo-Enschede biedt veel potentie als grootschalige woningbouwlocatie met werkruimte voor startups en andere kleinere bedrijvigheid. Ook Deventer realiseert binnenstedelijk inmiddels veel van de nieuwbouwopgave. Er wordt verdicht, er wordt verhoogd. Wat mij betreft kunnen we daarbij functies veel beter mengen om de beschikbare ruimte zo goed mogelijk te benutten. Ook om gebieden wat uitdagender te maken. Ik houd van wijken en buurten, waar mensen wonen én werken in kleine bedrijven. Er zitten veel bedrijven op bedrijventerreinen waarvan je afvraagt of ze daar wel thuishoren. Ze zouden net zo goed in woongebieden kunnen staan. Het voordeel is dat je dan op bedrijventerreinen de ruimte hebt voor bedrijven die niet in een woongebied horen te staan en voor circulaire bedrijvigheid die we steeds meer gaan krijgen. Ik ben voorstander van minimumcategorieën voor vestiging op bedrijventerreinen. Als je met jouw bedrijf in een lage milieucategorie zit, heb je daar niets te zoeken.

Wat mij betreft gaan de maximale bouwhoogtes er op bedrijventerreinen af, zodat we ook daar meer verdichting krijgen en naar meer verticale productielocaties gaan. Ik zie nog zoveel uitgestrekte parkeerterreinen, die niet direct aan bedrijven zijn gekoppeld.

‘We ontkomen er niet aan om voor een deel van de opgaven te zoeken naar uitleglocaties’

We ontkomen er niet aan om voor een deel van de opgaven te zoeken naar uitleglocaties. De woningmarkt verandert snel met veel meer eenpersoonshuishoudens, maar we kunnen niet alleen maar appartementen bouwen. Over de nieuwe zoekgebieden gaan we met alle gemeenten in gesprek. Welke gebieden we ook kiezen, de woningen moeten toekomstbestendig zijn. Daarom nemen we de waterschappen mee in de keuzes die we gaan maken, zowel binnenstedelijk als op uitleglocaties.’

Jong talent vasthouden

Wat kun je als provincie doen om te zorgen dat die woningen, nodig er echt komen?

‘Ondanks alle uitdagingen en beperkingen, slagen wij er best goed in om de afgesproken aantallen uit de woondeals te realiseren. Mede dankzij de versnellingstafels bij gemeenten en in de regio’s. We hebben hier een traditie van samenwerken. De belangrijke partijen, publiek én privaat, kennen elkaar en spreken elkaar aan als zaken niet goed lopen. Er is een monitoringsysteem opgezet, zodat direct in beeld is waar de knelpunten zitten. Als provincie hebben we adviseurs klaar staan voor complexe problemen, en er zijn korte lijnen met het Rijk als we vastlopen op juridische regels en nationaal beleid.’

 ‘Ik houd van wijken en buurten, waar mensen wonen én werken in kleine bedrijven. Er zitten veel bedrijven op bedrijventerreinen waarvan je afvraagt of ze daar wel thuishoren’

‘Ik stuur vooral op het bouwen van de juiste woningen voor specifieke doelgroepen. Zoals de jonge talenten die van universiteiten, hogescholen en het middelbaar beroepsonderwijs komen en die we graag vasthouden in onze provincie voor de bedrijven die zich als een speer ontwikkelen. Het hebben van een woning bij je eerste baan, weegt tegenwoordig voor veel jongeren zwaarder dan een leaseauto. Ik vind Bundle in Enschede, een woongemeenschap voor jonge ondernemende starters, daar een mooi voorbeeld van. Woningcorporatie Domijn en De Veste hebben in het hartje van de stad 185 appartementen en studio’s gebouwd, met alle noodzakelijke voorzieningen in de directe omgeving.’

Senioren ondersteunen

‘De andere groep die mijn aandacht heeft, zijn de senioren en met name de kwetsbare ouderen met een zorgvraag. De groep die we als samenleving onder het mom van zelfredzaamheid aan haar lot overlaten, wordt steeds groter. Kijk, we willen allemaal zo lang mogelijk voor onszelf zorgen en dingen zelf regelen. Maar voor veel ouderen is dat te veel gevraagd en niet goed geregeld. Ik vind dat ons zorgsysteem op die manier niet langer houdbaar is. Daarom hebben we vorig jaar als eerste provincie een woonzorgvisie gemaakt. Ik ben in gesprek met onze 25 gemeenten om te kijken waar we de mensen met een zekere urgentie versneld aan een passende woning kunnen helpen. We investeren als provincie de komende jaren 10 miljoen euro mee in zorgbestendige woningen. Zolang mogelijk zelfstandig is het uitgangspunt maar wel met een hechte gemeenschap er omheen waar mensen op terug kunnen vallen als ze daar behoefte aan hebben, waar ze vertier hebben, actief kunnen bewegen, met altijd de nodige zorgverlening in de buurt. We hebben onze zorgpartners aan boord en in West-Overijssel staat het eerste ondersteuningsteam klaar. We doen een pilot met wooncoaches om ouderen te ondersteunen in een fase waarin ze moeite hebben met het besluit om te verhuizen. Het mooie is dat we zo ook de doorstroming op de woningmarkt stimuleren.’

Te strenge stikstofnormen

U gaat niet over de agrarische sector, maar loopt wel tegen de stikstofregels op bij de uitvoering van uw beleid. Kan er op dit moment überhaupt nog wel wat in de provincie?

‘Het is vreselijk, echt vreselijk, we kunnen op dit moment geen natuurvergunning verlenen. Niet aan boeren die willen investeren in verduurzaming en minder emissies, niet aan bouwbedrijven en ontwikkelaars voor de bouw van woningen, niet voor investeringen in onze infrastructuur, waaronder de versterking van onze dijken en de aanleg van kabels voor de verzwaring van het stroomnet om de congestie aan te pakken.’ 

‘Ik denk dat het kan: de natuur verbeteren en agrarische activiteiten verduurzamen’

Verkleinen van de veestapel lijkt de enige oplossing, toch?

‘Nee. We hebben onszelf klemgezet met veel te strenge normen, die in geen enkele verhouding staan met wat bijvoorbeeld de Duitsers en de Denen als norm hanteren. Ik noem als voorbeeld Aamsveen, een uniek en duizenden jaren oud hoogveengebied bij Glanerbrug, tegen de Duitse grens aan. Om dit slechts 142 ha grote Natura 2000-gebied te beschermen heeft de Nederlandse wetgever voor activiteiten in de buurt, welke dat ook zijn, een drempelwaarde van 0,005 mol stikstof per hectare per jaar vastgesteld. Om een natuurvergunning te krijgen mogen activiteiten daar niet overheen gaan. In het gebied over de grens hanteren de Duitsers hanteren een drempelwaarde van 21 mol. 4.200 keer zo hoog als bij ons.’

U weet best dat de situatie in het dichtbevolkte Nederland niet helemaal te vergelijken is met Duitsland. We hebben hier veel relatief kleine Natura 2000-gebieden en meer stikstof belastende activiteiten in de buurt daarvan.

‘Begrijp me goed. Iedereen houdt van natuur, ik ook. Om de kwaliteit ervan te behouden en eventueel te versterken heb je natuurdoelen nodig, die je moet waarborgen en handhaven. Na de uitspraak van de Haagse rechtbank (18 december jl. red.) komt dit erop neer dat we voor elke nieuwe activiteit een natuurvergunning moet aanvragen, ook voor meer biologische en duurzame akkerbouw en veeteelt. Omdat we al aan de grens zitten van wat het natuurgebied aankan, ligt de vergunningverlening nu stil. Terwijl over de grens in Gronau bijvoorbeeld wel bouwvergunningen worden verleend en boeren kunnen uitbreiden of moderniseren. Dat is niet uit te leggen en mensen snappen het ook niet.

Ik denk dat het kan: de natuur verbeteren en agrarische activiteiten verduurzamen. We onderzoeken momenteel de mogelijkheden om meer maatregelen te nemen direct aanpalend aan de Natura 2000-gebieden. In Gelderland maken ze die beweging ook. Inmiddels weten we dat er een aantal innovatieve maatregelen gewoon werken, maar dat vraagt om investeringscapaciteit en perspectief. Er is op dit moment geen bank die nog durft te financieren, geen boer die een lening krijgt en we kunnen innovatieve maatregelen niet eens vergunnen. Dus laten we alsjeblieft nieuwe doelen stellen, het vakmanschap centraal zetten en perspectief bieden zodat er ook hard gewerkt kan worden aan nog meer emissiebeperking, want voor mij staat buiten kijf dat ook die nodig is.’