Lara Aelen is adviseur Waardevolle buitengebieden bij Arcadis

Nederland heeft veel initiatieven waar mensen samenwerken om de landbouw en natuur te verbeteren. En we zien dat de initiatieven uit deze gebieden werken! Zo ook in het Buijtenland van Rhoon waar 40 procent van het gebied is ingericht op natuur, waar op tweederde van het bouwplan extensief wordt geteeld, bloeiende maaigewassen zoals koolzaad en huttentut terugkomen en waar recreatiemogelijkheden worden gecreëerd. Het resultaat: een gebied met meer biodiversiteit en waar mensen bottum-up op grote schaal experimenteren met natuurinclusieve landbouw.

Een ommezwaai naar een biodiversiteitsvriendelijk beheer zoals in het Buijtenland van Rhoon laat zien dat de transitie in het landelijk gebied aanspraak doet op ons collectief vermogen. Hier zijn de bewoners, natuurpartijen en ondernemers in het gebied namelijk verenigd in een gebiedscoöperatie. Samen werken zij aan het bottum-up geformuleerde plan (het Streefbeeld) en aan het behalen van de doelen op het gebied van natuur, landbouw en recreatie, met cultuurhistorie als rode draad.

De gebiedscoöperatie heeft moeite om de natuurinclusieve producten te vermarkten 

De gebiedscoöperatie doet aanspraak op het collectieve vermogen van het gebied waarbij zij het welbegrepen eigenbelang van haar leden voor de doelen in het gebied laat ‘werken’. De agrarische leden krijgen in ruil voor hun inspanningen om het streefbeeld te realiseren een tegenprestatie, waaronder een financiële tegemoetkoming. Terwijl er zo veel complexe maatschappelijke opgaven in de landbouw spelen, is de gebiedscoöperatie de vastgestelde doelen in het gebied aan het realiseren.

Alhoewel de resultaten op de ecologische en landbouwkundige doelen bewondering afdwingen, heeft de gebiedscoöperatie moeite om de natuurinclusieve producten te vermarkten. Producten gaan verloren in de anonieme wereldmarkt en regionale verwerking van producten is er nog maar mondjesmaat. De gebiedscoöperatie werkt hard om natuurinclusieve landbouw in de maatschappij te verankeren. Zij onderbouwen de natuurinclusiviteit van de producten met de BiodiversiteitsMonitor Akkerbouw (BMA) en onderzoeken mogelijkheden om hiervoor een financiële waardering te ontvangen. Enkele grote bedrijven zijn voorzichtig geïnteresseerd in de mogelijkheden van de BMA, maar een breed georganiseerde aanpak vanuit de markt is er nog niet.

De gebiedscoöperatie zet een deel van haar producten wel al af bij lokale ondernemers en zij werkt samen met Het Nieuwe Nassen Inkoperscollectief (Blue City Rotterdam) Zo gaat een deel van het graan naar de lokale bakkerij, de brouwgerst gaat naar lokale bierbrouwerij en er is een start gemaakt om vlas lokaal weer te verweven tot linnen. Waar er tonnen aan maaigewas van een hectare komen worden kilogrammen lokaal verwerkt. De logistiek en verwerking van de producten is onvoldoende opgeschaald om een gedegen afzetkanaal te vormen voor natuurinclusieve teelten.

De landbouwtransitie heeft ons collectief vermogen nodig om natuurinclusieve landbouw in het landschap en in de maatschappij te verankeren

Om dit initiatief succesvoller te laten zijn, is nog meer samenwerking nodig: gezamenlijke inkoopinitiatieven van ziekenhuizen, onderwijsinstellingen, grote publieksattracties en hotels voor natuurinclusieve producten, investeringen in de verwerking van lokale oogst naar bijvoorbeeld pasta, burger en hummus en logistieke netwerken die ervoor zorgen dat de oogst van de boeren bij de lokale bedrijven terecht komen.

Er is ook gerichte samenwerking van publieke en private instanties nodig waarbij meerdere afnemers een beloning geven op basis van de BMA. De landbouwtransitie heeft ons collectief vermogen nodig om natuurinclusieve landbouw in het landschap en in de maatschappij te verankeren. Daarom mijn oproep aan alle ondernemers en overheden: zoek ook de samenwerking op met lokale initiatieven zoals de gebiedscoöperatie in het Buijtenland van Rhoon en misschien kunt u op een verrassende manier bijdragen aan natuurinclusieve landbouw.