Toine Hooft, strategisch adviseur bij Sweco, benadrukt dat vroegtijdige voorbereiding essentieel is: 'Als je inzicht biedt, ziet iedereen direct dat het anders moet.'
‘Op het moment dat een gebiedsontwikkeling wordt gestart, is vaak nog geen helder beeld welke maatschappelijke voorzieningen er al zijn en welke nog missen’, stelt Hooft. Hij ontwikkelt referentiewaarden voor maatschappelijke voorzieningen om gemeenten te ondersteunen.
‘Als je de situatie inzichtelijk maakt, kun je meters en euro’s koppelen aan behoeften. Dat dwingt tot nieuwe manieren van kijken naar het gebied.’ Gemeenten kunnen zo strategischer omgaan met ruimte en gronden.
Met hulp van het adviesbureau ontwikkelde Veenendaal daarom een instrument dat inzicht biedt in de ruimte- en kapitaalbehoefte van voorzieningen bij toekomstige gebiedsontwikkelingen.
| Gratis webinar borgen maatschappelijke voorzieningen Op 8 mei van 11-12 uur organiseren Stadszaken en Sweco een webinar over het borgen van maatschappelijke voorzieningen in gebiedsontwikkeling. Aan de hand van de praktijkcases Veenendaal en Almere wordt getoond hoe referentiewaarden en tooling gemeenten helpen bij strategische keuzes. Het webinar is bedoeld voor beleidsmakers, gebiedsontwikkelaars en vastgoedprofessionals en is gratis te volgen. Schrijf je direct in. |
Volgens Hooft is borging vervolgens essentieel: 'Niet alleen ontwikkelen, ook verankeren en faciliteren via tooling.'
Daarbij helpt het volgens hem om maatschappelijke voorzieningen te koppelen aan exploitaties, zeker nu private partijen steeds meer waarde hechten aan sociale impact. 'Vastgoedpartijen verdienen de investering snel terug en beleggers eisen maatschappelijke verantwoording.'
Inventarisatie gebiedsontwikkelingen
Hooft en zijn collega Miriam Hempen hielpen onder meer de gemeente Veenendaal bij deze opgave. Vanuit de gemeente was Else Veldhuis betrokken bij de inventarisatie van maatschappelijke voorzieningen en de uiteindelijke borging daarvan in nieuwe ontwikkelingen, zoals de Spoorzone.
Samen met Sweco ontwikkelde de gemeente een ‘handboek referentiewaarden voor maatschappelijke voorzieningen’ met bijbehorende zeer uitgebreide, maar toegankelijke Excelsheet met data op buurtniveau, waarin maatschappelijke voorzieningen integraal zijn meegenomen. 'We hebben de gegevens zo opgebouwd dat ze makkelijk actualiseerbaar zijn', aldus Veldhuis.
Alle bronnen, van bevolkingsprognoses tot beleidsdocumenten, zijn transparant verwerkt. Dit maakt het instrument flexibel inzetbaar voor zowel ruimtelijke ordenaars als beleidsmakers. ‘Het is ook zo opgebouwd dat onze GIS-specialisten er mee aan de slag kunnen.’
Ruimte en voorzieningen combineren
De database bestrijkt thema’s als eerstelijnszorg, onderwijs, welzijn, sport, cultuur en groen. ‘Belangrijk is dat het uiteindelijke document en database breed wordt gedragen. Daarvoor zul je de disciplines bij elkaar aan tafel moeten zetten, zowel vanuit het ruimtelijk als sociaal domein. Dan bevorder je begrip en voorkom je misverstanden later in het proces’, zegt Hempen.
Veldhuis vult aan: ‘Het is van groot belang dat je direct helder hebt wie je betrekt en iedereen goed uitlegt wat het doel is van de lijst’, zegt ze. 'Zorg dat iedereen vanaf het begin het nut inziet.' Daarbij komt dat het belangrijk is dat het een neutraal document wordt dat rekening houdt met de politieke dimensie.
Onderschat zo’n Excelsheet niet, waarschuwt Veldhuis. ‘Neem de bevolkingsprognoses. Daar blijken meerdere berekeningen van te zijn en hebben die invloed op beleidskeuzes. Zoek dan maar eens de goede uit’, zegt ze. ‘Daarom is het cruciaal de experts binnen de gemeente vroeg te betrekken en hen alle data te laten checken.’
Digital Twin
Een misverstand waar Veldhuis mee te maken kreeg, is dat sommige collega’s dachten dat de informatie al op een digital twin zou komen te staan. Dat is de volgende belangrijke stap, zegt ook GIS-expert Pim Steenbergen van Sweco.
‘Een van de processen die Veenendaal heeft ingericht, is het toepassen van tooling die het gebruik van maatschappelijke referentiewaarden vereenvoudigt. Deze maken het mogelijk om snel te zien welke wijken een over- of onderaanbod aan voorzieningen hebben, bijvoorbeeld op het gebied van sport, met aandacht voor loop- en fietsafstanden.’
‘De database fungeert daarmee als een aanvullende, kwantitatieve tool die gemeenten helpt om betere ruimtelijke keuzes te maken. Ook projectontwikkelaars kunnen profiteren: het instrument is uit te breiden en aan te passen aan hun informatiebehoefte’, aldus Steenbergen.
Voor Veenendaal is het nu belangrijk om het rapport en de achterliggende Excelsheet te laten dragen door de gemeentelijke organisatie. Volgens Veldhuis lukt dat goed. ‘Juist doordat we veel afdelingen vroegtijdig betrokken hebben, weten ze van het bestaan ervan.’
Hooft vat samen: 'Je moet aan de voorkant duidelijkheid hebben, een goed verhaal vertellen en de context schetsen. Alleen dan borg je maatschappelijke voorzieningen effectief in gebiedsontwikkeling.'
