Al jaren klagen sociaal geografen en planologen dat ze te weinig in hoge functies en media zitten, en dus weinig kans hebben om het debat te beïnvloeden. En dat terwijl veel problemen een ruimtelijke component hebben of regelrecht gaan over de strijd om de ruimte. Economen of veiligheidsadviseurs worden makkelijk gevonden voor een reflectie in het achtuurjournaal. We hebben nu echter (eindelijk) een premier uit het vakgebied.
Een sociaal geograaf bestudeert maatschappelijke verschijnselen vanuit een ruimtelijke invalshoek. Zoals universitair docent Henk Cohlst altijd zei: ‘sociale geografie is van Christian science tot schapenschurft!’. Planologie gaat wat verder en kijkt niet alleen naar de inrichting van de ruimte, de ruimtelijke ordening, maar ook hoe deze met beleid is te verbeteren.
Dat we dus nu op de hoogste post een planoloog hebben zitten, is goed nieuws, zeker in combinatie met een extraparlementair kabinet, waarvan je mag verwachten dat het met enige distantie naar maatschappelijke problemen kijkt. Dit vertaalt zich echter, helaas, nog niet in het meer centraal stellen van de ruimte en het ver vooruit kijken in de toekomst. Sterker, we zien tegenstrijdige besluitvorming, zoals het bevriezen van de huren, tot groot ongenoegen van de minister van VRO omdat woningcorporaties dan minder huizen (kunnen en) zullen bouwen.
Het is zonde dat we die ruimtelijke bril niet opzetten, want zoals Marijke Stellinga (econoom!) al vaker heeft betoogd: we moeten in Nederland de discussie met elkaar aangaan of we nog wel hoofdzakelijk een distributieland willen zijn, terwijl dit niet veel waarde en werkgelegenheid toevoegt… maar wel heel veel ruimte kost. Moeten we nog wel zo’n grote vleesverwerkende industrie behouden terwijl we (kennelijk) ook minder arbeidsmigranten willen.
Je ziet alles beter door een ruimtelijke bril!
Als biologisch boeren 10 procent extra ruimte kost, is het land te klein, maar als je echt veel grond wil vrijspelen, dan moeten we praten over de eiwittransitie. Want er gaat zeven kilo plantaardig voedsel – waaronder soja uit de Amazone – in één kilo koe. Vanuit geografisch perspectief kunnen we de soja beter uit Frankrijk halen en zelf opeten. Voor de melk geldt dat we er beter hoogwaardige kaas van kunnen maken dan deze als melkpoeder massaal exporteren naar China.
Zo zijn er nog veel meer voorbeelden van keuzes die we snel moeten maken.
Nu ben ik een optimist in hart en nieren en ik wil dus positief eindigen. Wat nationaal nog niet helemaal lukt, kan lokaal al wel. Ook daar geldt dat er ogenschijnlijk te veel ruimteclaims voor het grondgebied zijn. Dus onderzoek welk gebruik de meeste waarde toevoegt, terwijl het de omgeving het minste belast. Kijk hoe je het historisch gegroeide DNA kunt gebruiken om een nieuw verhaal, of modieus – ‘narratief’ – te laden. Ga met elkaar het gesprek aan en verwonder je over de – vaker dan verwacht – gedeelde waarden; altijd een mooi uitgangspunt voor oplossingen. Tot slot beste mensen, dat wist u als vakgenoten allang: je ziet alles beter door een ruimtelijke bril!
