Marko Faas is redacteur van ROmagazine. Dit artikel staat ROm juli 2025. ROm is een maandelijks vakmagazine over ruimtelijke ontwikkeling en de fysieke leefomgeving en gratis voor ambtenaren en bestuurders-politici in dat beleidsdomein. Voor informatie over abonnementen klik hier. 

Man of the hour in ons vakgebied is ongetwijfeld Gijs Tuinman. Oorlogsheld en bevlogen staatssecretaris van Defensie. Hij claimt urgentie en wil snel zaken voor elkaar krijgen. Onder leiding van deze ambitieuze in Heerlen geboren staatssecretaris zijn flink wat knopen doorgehakt in het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie: Lelystad Airport wordt deels een militair vliegveld, met een nieuwe mega-kazerne om de hoek in Zeewolde en er komt een grote munitieopslag bij Staphorst. Hij schudt de ruimtelijke ordening op — op de grond én in de lucht. Zo wordt Zeeland een laagvlieggebied voor helikopters en uit de kust van Noord-Holland tekende de drager van de militaire Willemsorde een testgebied voor autonome drones in.

Die nieuwe claims zijn hard nodig, betoogt Tuinman overal waar hij komt. Defensie moet flink groeien om aan de nieuwe NAVO-norm van 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) te voldoen en natuurlijk om ons land te beschermen tegen dreiging van buitenaf. In de Omgevingswet heeft Defensie al een bijzondere positie. Zo is er voor veel onderwerpen geen vergunningplicht onder het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal), maar dat moet nog makkelijker, vinden Tuinman en zijn baas, minister van Defensie Ruben Brekelmans.

Defensiegereedheid

Het ministerie komt daarom met de Wet op de Defensiegereedheid (Wodg). Snellere procedures om te bouwen, ontheffingen door de minister op bijvoorbeeld geluids- en stikstofregels en andere maatregelen om Defensie snel op sterkte te kunnen krijgen. Nu is de nood hoog. Dat snapt iedereen. Na jaren van verloedering, is het tijd dat Defensie weer serieus genomen wordt.

Het ministerie van IenW is de volgende die heel snel aan de bak moet. Van die 5 procent voor Defensie, is 1,5 procent bedoeld voor infrastructuur. Zo moet bij Staphorst een nieuwe afslag naar de A28 worden gebouwd en is daar een tunnel nodig onder het spoor. Verder moeten de bruggen naar Flevoland verzwaard worden. Van de 46 nieuwe Leopardtanks die Defensie heeft besteld, worden de eerste over twee jaar al geleverd. Zonder versteviging van de bruggen kunnen die in ieder geval niet naar de nieuwe superkazerne in Zeewolde rijden. Die 60 ton wegende monsters zijn veel te zwaar. Misschien zijn ritten naar Zeewolde uiteindelijk niet nodig, maar wat als dat wel het geval is? Hoe gaat het ministerie van IenW die bruggen gereed krijgen binnen twee jaar? Daar komen al die andere hoognodige upgrades aan de infrastructuur nog bij. De regels zitten in de weg, stikstof voorop.

STOER

Defensie, en in haar kielzog dus IenW, zijn niet de enige beleidsdomeinen waar de roep klinkt om snellere procedures en minder regels. Er wordt op meer ministeries grote urgentie gevoeld. Zoals bij het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO). Minister Keijzer, net als Tuinman van de BBB, staat te springen om snellere procedures voor woningbouw. Met haar programma Schrappen Tegenstrijdige en Overbodige Eisen en Regelgeving (STOER) doet ze een dappere poging te snijden in het woud aan regels die volgens haar de bouw te veel vertragen.

Het concept-eindrapport van de adviesgroep, onder leiding van onze columnist Friso de Zeeuw, verscheen begin juni. De Zeeuw schrijft in het voorwoord van het rapport: ‘De adviesgroep is zich er terdege van bewust dat de vele en grote vertragingen bij gebiedsontwikkeling en woningbouwprojecten slechts ten dele veroorzaakt worden, doordat regels in de weg staan.’ Toch zegt ook de commissie van De Zeeuw dat veel regels anders moeten om meer en snellere nieuwbouwwoningen van de grond te krijgen. Ingewikkeld, erkent hij, want regels zijn er niet voor niets.

Lokale regels

Toch stelt hij voor het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) en NEN- of NEN-EN normen te vereenvoudigen en lokale regels bovenop landelijke te verbieden. Ook zouden regels rondom geluid en spuitcirkels wat betreft woningbouw aangepast moeten worden. Daarnaast ziet de adviescommissie mogelijkheden voor versoepeling van het onderzoek naar woningbouw op vervuilde grond, net als in extra bevoegdheden voor provincies op het gebied van wateraansluitingen. Een lobby in de EU voor andere regels rondom beschermde dieren is volgens de adviescommissie ook een goed idee. De adviescommissie geeft per voorgestelde wijziging aan hoe en waar het moet worden aangepast, maar uiteraard zou het helpen als VRO net als op Defensie met een handtekening van de minister, regels kan omzeilen. Want: urgentie.

Er zijn meer onderwerpen waar het kabinet de regels graag zou willen aanpassen. Zo wil demissionair minister Femke Wiersma van Landbouw, ook BBB, net als de adviescommissie van De Zeeuw, de stikstofregels aanpassen. Goed voor boeren die willen uitbreiden, voor PAS-melders, voor woningbouw en voor Defensie. Ze wil nog dit jaar een hogere ondergrens voor stikstofneerslag vaststellen. De vraag is of dit standhoudt bij de Raad van State. Er volgt snel een proefproces, zegt Wiersma.

Geen tijd

Tuinman heeft eigenlijk geen tijd voor aanpassingen van de wetten en regels of wachten op juridische procedures. Hij pleit ervoor dat de Wodg snel wordt ingevoerd, demissionair kabinet of niet. ‘Of het lost zich vanzelf allemaal op, of de scenario's waar je niet over na wil denken worden serieuzer. Dan gaat alles op een gegeven moment aan de kant en gaan we als een gek produceren. Maar dan zijn we te laat’, zei hij onlangs op Radio1.

Die gedrevenheid om de regels te omzeilen zien we terug bij een andere politicus. Die kwam eind juni met een tienpuntenplan tegen immigratie en eiste van zijn drie coalitiepartners onvoorwaardelijke handtekeningen. Want grote urgentie om de instroom in te dammen, betoogt hij. Ook al is het overduidelijk dat meerdere van zijn punten lijnrecht ingaan tegen huidige wetten of verdragen. Hij kreeg geen handtekening en blies vervolgens het kabinet op. Zou Geert Wilders uit de coalitie zijn gestapt als zijn minister Faber, net als Tuinman wil, met een pennenstreek uitzonderingen kon bedingen en wetten zou kunnen omzeilen? Wat telt uiteindelijk als urgent?