Dit interview met Theo Föllings verscheen eerder in het juni-nummer van vakblad BT. Lid worden en toegang tot events en het digitale archief? Dat kan ook!

Föllings, in het dagelijks leven directeur programma's bij regionale ontwikkelingsmaatschappij Oost NL, pleit voor actief industriebeleid en betere afstemming tussen Europese en regionale beleidslagen. ‘We moeten ecosysteemdenken vertalen naar gerichte investeringen in ruimte, kennis en infrastructuur.’ 

Tijdens een recente studiereis van vakblad BT naar onder meer Genk benadrukte een logistieke vastgoedontwikkelaar op een voormalige Ford-site dat je de markt niet kunt verslaan.  

Hij bedoelde dat logistiek het meest haalbare substituut was voor de maakindustrie zoals de gesloten Ford-fabriek, die massaal de wijk neemt naar het buitenland. België is onaantrekkelijk door een combinatie van hoge kosten en belastingen, en schaalvoordelen elders.  

Tijdens een BT/SKBN-seminar over circulaire havens kwam een antwoord van dezelfde strekking op de vraag waarom de circulaire economie zo langzaam op gang komt: you can’t beat the market. De vraag ontbreekt domweg. Er is een goedkoper lineair alternatief, vaak uit het verre oosten…  

Wat vindt u van de uitspraak: you can’t beat the market? 

‘We leven op de grens van twee tijdperken: de overgang van een geglobaliseerde markteconomie naar een meer gefragmenteerde wereldorde. Toch blijft het geloof in de vrije markt overheersen. Maar hoe vrij is die markt echt, als landen zonder overleg 25 procent invoerrechten kunnen opleggen?’

‘Strategische autonomie heeft een prijs. Je moet investeren, risico nemen en samenwerken over sectoren en landsgrenzen heen’  

Volgens Föllings is het idee dat de markt onaantastbaar is, achterhaald. ‘Europa krijgt voortdurend te maken met geopolitieke druk. We willen minder afhankelijk zijn van economische grootmachten zoals China en de VS, maar dat vraagt om keuzes.’  

‘Strategische autonomie heeft een prijs. Je moet investeren, risico nemen en samenwerken over sectoren en landsgrenzen heen.’ 

Hoe ziet de route naar meer Europese zelfstandigheid eruit? 

‘Mario Draghi beschrijft in zijn rapport drie pijlers: innovatie, duurzaamheid en veiligheid. We zijn creatief in Europa, maar verdienen nauwelijks aan onze ideeën. Er is sprake van een innovatiekloof. We bedenken heel veel, maar verdienen amper geld aan onze ideeën en aan onze kennis. 

‘Onze energie is te duur, waardoor onze basisindustrie het moeilijk heeft. En zonder energiezekerheid is er geen economische veiligheid. Innovatie, duurzaamheid en veiligheid zijn onlosmakelijk verbonden.’ 

Föllings stelt dat Europa moet investeren in eigen productiecapaciteit. ‘Als we afhankelijk blijven van import van kritieke materialen en technologieën, blijft onze positie kwetsbaar.’ 

Hoe kan Europa een industriële grootmacht blijven? 

‘Europa heeft sterke industrieën, uitstekende kennisinstellingen en een betrouwbare overheid. Wat ontbreekt, is een echt functionerende interne markt. Er zijn te veel verschillen in wet- en regelgeving tussen lidstaten.’ 

Daarmee blijven Europese bedrijven steken in versnippering, aldus Föllings.  

‘Een Amerikaanse startup opereert direct op een markt van 330 miljoen mensen. In China en India zelfs nog meer. Bij ons moet je je aanpassen aan elke nationale set regels. Dat belemmert groei, investeringen en schaalvoordeel.’ 

Europa heeft met ruim 450 miljoen relatief welvarende consumenten enorm potentieel, maar dan moeten we die markt ook écht integreren. Wil Europa de industriële concurrentiestrijd winnen, dan moet er veel meer samengewerkt worden, over grenzen heen. Alleen dan kunnen we schaal, investeringen en impact realiseren.’ 

Oud-minister van Micky Adriaansens van Economische Zaken wees 10 sleuteltechnologieën aan in het kader van de Nationale Technologiestrategie (NTS). Hoe belangrijk is kiezen? 

‘Sleuteltechnologieën en -markten worden als essentieel gezien voor de toekomst van de Nederlandse en Europese economie, voor innovatie, economische groei en duurzaamheid. Mede omdat we ook worstelen met meervoudige schaarstes (ruimte, menskracht, energie, water, red.) is het belangrijk te selecteren. Wat doe je wel, wat doe je niet? Misschien is tien sleuteltechnologieën zelfs nog wat veel voor Nederland. Europa is natuurlijk groter. Maar het is een begin. 

Misschien is tien sleuteltechnologieën zelfs nog wat veel voor Nederland. Europa is natuurlijk groter

'Ontwikkelingsmaatschappijen, verenigd in ROM-Nederland, werken de sleuteltechnologieën momenteel met de markt uit in de vorm van regionale ecosystemen gericht op innovatie, economische groei en duurzaamheid.’ 

Er ging in 2023 een sloot overheidsgeld naar de Brainport-regio. Ander regio’s voelden zich tekort gedaan. Hoe kijkt u daartegenaan? 

‘Het gaat om de vraag: waar zit de economie die we echt belangrijk vinden? Rond ASML wordt fors geïnvesteerd, maar ook regio’s als Nijmegen, Groningen en Twente verdienen aandacht.’  

‘Daarvoor zijn ruimte, woningen en labs nodig. Denk aan de duurzame ontwikkelingen op de Electricity Campus en Cleantech Park in Arnhem, maar het vestigingsklimaat vergt nog versterking – regionaal én landelijk.’ 

Is dit een rol voor de regio of voor Den Haag? 

‘Binnen EURADA werken we samen met Europese directoraten aan de vraag hoe we de kracht van regio’s beter kunnen benutten.’ 

‘De Europese Commissie wil voor de nieuwe meerjarenbegroting versneld afspraken maken met lidstaten, maar dreigt regio’s over te slaan. Juist daar ontstaan de ecosystemen waarin sleuteltechnologieën tot wasdom komen. De OECD onderstreept dat ook in recent onderzoek.’ 

Ondertussen bestaat ook het beeld dat regio's, ook binnen Nederland, elkaar beconcurreren. Belemmeren regionale belangen noodzakelijke samenwerking?  

‘Scale-ups groeien het beste in hun eigen regio, waar kennis en personeel beschikbaar zijn. Maar soms is daar geen ruimte.’ 

‘Daarom werken we met het ministerie aan een programma dat onderzoekt of bedrijven kunnen opschalen op terreinen in andere regio’s. Zo behouden we deeptechbedrijven voor Nederland.’ 

10 tips van Theo Föllings voor meer concurrentiekracht:

1. De wereld verandert snel. Blijf actief binnen je invloedssfeer en laat je niet verlammen door zorgen buiten je macht. 
2. Ontwikkel structureel start-up beleid in plaats van het wispelturige ‘stoplichtmodel’. 
3. Valorisatie is cruciaal. Ondersteun kennisinstellingen en start-ups professioneel, zeker die voortkomen uit het mkb. 
4. Zoek ondernemerschap: innovatie is pas geslaagd als deze de markt bereikt. Evalueer tijdig je team. 
5. Innoveer vraaggestuurd. De meeste innovaties zijn incrementeel – deeptech is niet het enige pad. 
6. Ieder instrument trekt specifieke bedrijven aan. Denk goed na over je doelen bij het inzetten van publieke middelen. 
7. Ecosystemen zijn essentieel, maar vaak abstract. Werk aan een concrete, duurzame voedingsbodem voor bedrijven. 
8. Economie is mensenwerk. Ecosystemen ontstaan pas als mensen willen samenwerken, elkaar vertrouwen en delen in succes. 
9. Een échte Europese markt bouw je stap voor stap. Gebruik projecten om samenwerking en mkb-kansen te versterken. 
10. De markt lost niet alles op. Zorg voor goede randvoorwaarden zodat publiek en privaat kapitaal – inclusief pensioenen – samen renderen.