Zutphen versterkt zijn historische band met de IJssel

Zutphen is ontstaan op de plek waar de Berkel in de IJssel stroomt. In de afgelopen eeuwen raakte de stad zijn oriëntatie op het water kwijt. Door de plannen voor rivierverruiming ontstond een nieuwe kans om stad en rivier beter met elkaar te verbinden en van de IJsselkade een aantrekkelijke verblijfsruimte te maken. Cultuurhistorie loopt als een rode draad door de herinrichting van het gebied.

Zutphen heeft een eeuwenoude band met de rivieren die haar omringen. De eerste huizen werden gebouwd op een rivierduin dichtbij de monding van de Berkel in de IJssel. In de loop van de eeuwen groeide de nederzetting uit tot een belangrijk machts- en handelscentrum. Er was veel contact met andere steden aan het water. Door aanslibbing ontstond in de IJssel een eiland en werd de vaargeul langs de stad onbruikbaar voor scheepvaart. Met de komst van een brug over de rivier werden de verbindingen over land steeds belangrijker. Aan de overkant ontstond de eerste bebouwing in de Hoven. Bij de aanleg van vestingwerken werden de oude geul en het eiland benut en vormden de nieuwe buitenschil van de stad. In de 19e eeuw werd dit gebied met een kade aan de IJssel gebruikt door de opkomende industrie. Daarmee werd de afstand tussen de oude binnenstad en de rivier nog groter. Wel werd langs de IJssel een rij statige herenhuizen gebouwd als entree naar de binnenstad. Een groot deel van de woningen vormt nu nog steeds het historische waterfront. IJsselsprong Ondanks de fraaie huizen oogt de IJsselkade met het grote aantal parkeerplaatsen en het drukke verkeer wat rommelig. De gemeente vindt dat jammer en had al langer plannen om het gebied aantrekkelijker te maken en de band tussen stad, rivier en buitengebied te versterken. Met de noodzaak om de IJssel te verbreden in het kader van klimaatverandering kwam de kans om de herinrichting van de IJsselkade opnieuw op de agenda te zetten. Het integrale gebiedsplan dat in 2008 als de IJsselsprong werd gepresenteerd, kon door rijksbezuinigingen op natuurontwikkeling en de ingezakte woningmarkt echter niet worden uitgevoerd. De plannen voor grootschalige woningbouw in De Hoven en een bypass voor de rivier werden geschrapt, evenals de aanleg van natuur- en recreatiegebieden. Toch liet de stad de vernieuwing van de IJsseloevers niet uit haar handen glippen. In nauw overleg met de provincie en andere stakeholders initieerde ze het gebiedsprogramma Rivier in de Stad (zie daarover ook ROmagazine 6 juni 2014). De herinrichting van het waterfront is daarin een van de sleutelprojecten. Verknopen ‘Met Rivier in de Stad willen we de verschillende gebieden langs de rivier beter met elkaar verknopen. Verbetering van de kwaliteit van de locaties en de waterveiligheid van Zutphen staan voorop’, vertelt projectleider Edwin Koning. De vernieuwing van de IJsselkade is daarin het meest in het oog springende onderdeel. De landschapsarchitecten van bureau HOSPER hebben inmiddels de eerste herinrichtingsschetsen gemaakt. Cultuurhistorische structuren en elementen van de stad spelen daarin een grote rol: ze vormden de belangrijkste inspiratiebron voor het ontwerp. Jaco Boer